یه زمانی که تکنولوژی هنوز به این حد از پیشرفت نرسیده بود، انسانها برای نگهداری اطلاعاتشون مجبور بودن از روشهای فیزیکی استفاده کنن؛ مثل حکاکی روی سنگها، نوشتن روی پاپیروس، یا حتی ذخیره اطلاعات روی تکههای چوب! اما خب این روشها مشکلات خاص خودشون رو داشتن؛ برای مثال، اگه یه سنگ شکسته میشد، بخشی از اطلاعات هم برای همیشه از دست میرفت.
خیلی سالها بعد، با اختراع دستگاههای الکترونیکی و دیجیتالی، ماجرا تغییر کرد. حالا دیگه اطلاعات میتونستن به صورت دیجیتال ذخیره بشن، و این یعنی راحتتر، سریعتر و با دقت بیشتری بهشون دسترسی داشتیم. اما هنوز یه مشکل بزرگ وجود داشت: ذخیره این اطلاعات نیاز به فضایی داشت که هم بزرگ باشه و هم امن.
خیلی ساده بگم، ذخیرهسازی داده یعنی جایی که اطلاعات دیجیتالی مثل عکسها، فیلمها، فایلها و هر چیز دیگهای که روی گوشی یا کامپیوترت داری، ذخیره و نگهداری میشن. این اطلاعات میتونه روی انواع رسانهها مثل مغناطیسی (مثل هارد دیسک)، نوری (مثل CD و DVD) یا مکانیکی (مثل نوارهای مغناطیسی قدیمی) ذخیره بشه تا هر وقت خواستی بتونی دوباره بهشون دسترسی پیدا کنی.
خب، حالا بریم سراغ این که دادهها چطور کار میکنن. دادههای دیجیتالی به دو دسته تقسیم میشن: دادههای ورودی و دادههای خروجی. دادههای ورودی همون چیزایی هستن که ما وارد کامپیوتر میکنیم؛ مثل وقتی که داری یه عکس رو توی کامپیوتر ذخیره میکنی. دادههای خروجی هم چیزایی هستن که کامپیوتر بعد از پردازش به ما نشون میده؛ مثلاً وقتی که همون عکس رو دوباره باز میکنی و میبینی.
ولی یه نکته خیلی مهم وجود داره: کامپیوتر بدون دادههای ورودی، نمیتونه چیزی تولید کنه یا بهت نشون بده. یعنی بدون اینکه چیزی به کامپیوتر بدی، هیچ خروجیای ازش نمیگیری.
در اوایل دوران کامپیوترها، آدمها متوجه شدن که وارد کردن دستی دادهها خیلی وقتگیره و انرژی زیادی میبره. یه راهحل موقتی برای این مشکل این بود که از حافظه کامپیوتر، یا همون RAM (حافظه دسترسی تصادفی) استفاده کنن. RAM مثل یه دفترچه یادداشت میمونه که کامپیوتر ازش برای ذخیرهسازی موقت دادهها استفاده میکنه. ولی مشکل اینجاست که RAM ظرفیت محدودی داره و اطلاعات رو فقط تا وقتی که کامپیوتر روشنه نگه میداره.
از طرف دیگه، حافظه فقط خواندنی یا همون ROM هم وجود داره که مثل کتابیه که فقط میتونی بخونیش و نمیتونی چیزی توش بنویسی. این حافظه بیشتر کارای اساسی و اولیه کامپیوتر رو کنترل میکنه و تغییر دادن اطلاعاتش ممکن نیست.
با اینکه تکنولوژی حافظههای کامپیوتری مثل RAM پویا (DRAM) و RAM همگام (SDRAM) خیلی پیشرفت کرده، اما هنوز هم مشکل هزینه بالا، فضای محدود و عدم ماندگاری دادهها وجود داره. وقتی کامپیوتر خاموش میشه، اطلاعات RAM هم پاک میشن. اینجاست که ذخیرهسازی دادهها به کار میاد.
وقتی فضای ذخیرهسازی داشته باشی، میتونی اطلاعاتت رو روی دستگاههای مختلف ذخیره کنی. اینطوری اگه کامپیوتر خاموش هم بشه، دادهها سر جاشون هستن و میتونی هر وقت خواستی دوباره بهشون دسترسی پیدا کنی. به جای اینکه هر بار دستی دادهها رو وارد کنی، کامپیوتر میتونه خودش از دستگاههای ذخیرهسازی دادهها رو برداره. این کار باعث میشه که بتونی اطلاعات رو به راحتی با دیگران به اشتراک بذاری.
امروزه، ذخیرهسازی دادهها یکی از نیازهای اساسی هر سازمان و کاربریه. برای کارای پیچیدهای مثل تحلیل دادههای بزرگ، هوش مصنوعی، یادگیری ماشینی و اینترنت اشیا، به فضای ذخیرهسازی زیادی نیاز داری. علاوه بر این، باید مطمئن بشی که اطلاعاتت در برابر حوادث، خرابیها یا حملات سایبری محافظت میشن. به همین دلیل، ذخیرهسازی دادهها بهعنوان یه راهحل برای پشتیبانگیری و بازیابی اطلاعات هم استفاده میشه.
به طور ساده، کامپیوترهای مدرن یا ترمینالها به دستگاههای ذخیرهسازی یا مستقیماً یا از طریق شبکه متصل میشن. ما به کامپیوتر دستور میدیم که دادهها رو از این دستگاهها بگیره و اونجا ذخیره کنه. اما در پایهایترین سطح، دو تا اصل اساسی توی ذخیرهسازی داده وجود داره: شکل دادهها و دستگاههایی که روی اونها ضبط و ذخیره میشن.
برای ذخیره کردن دادهها، چه از نوع متنی، تصویری یا هر فرم دیگهای، نیاز به دستگاههای ذخیرهسازی داریم. این دستگاهها به دو دسته اصلی تقسیم میشن: ذخیرهسازی مستقیم و ذخیرهسازی شبکهای.
ذخیرهسازی مستقیم که بهش Direct Attached Storage (DAS) هم میگن، همونطور که از اسمش پیداست، به صورت مستقیم به دستگاهی که داره بهش دسترسی پیدا میکنه وصل میشه. این نوع ذخیرهسازی معمولاً نزدیک دستگاه کامپیوتریه و اغلب فقط همون دستگاه بهش وصل میشه. DAS برای پشتیبانگیری محلی (لوکال) مناسبه، اما به اشتراکگذاری دادهها محدودیتهایی داره. از جمله دستگاههای DAS میتونیم به دیسکتها، دیسکهای نوری مثل CD و DVD، هارد دیسکها (HDD)، فلشدرایوها و حافظههای SSD اشاره کنیم.
ذخیرهسازی شبکهای به دستگاههایی گفته میشه که از طریق شبکه به چندین کامپیوتر اجازه میده تا به دادهها دسترسی داشته باشن. این نوع ذخیرهسازی برای اشتراکگذاری دادهها و همکاری بین کاربران خیلی بهتره. همچنین قابلیت ذخیرهسازی خارج از سایت رو داره که برای پشتیبانگیری و محافظت از دادهها ایدهآله. دو نوع معمول ذخیرهسازی شبکهای، NAS و SAN هستن.
NAS اغلب یه دستگاه تکیه که از چندین حافظه پشتیبان یا یه آرایه دیسکهای مستقل افزونه (RAID) تشکیل شده. اما SAN میتونه شبکهای از چندین دستگاه مختلف باشه، از جمله حافظههای SSD و فلش، ذخیرهسازی ترکیبی (Hybrid Storage)، ذخیرهسازی ابری (Cloud Storage) و نرمافزارها و ابزارهای پشتیبانگیری.
بیاین یه نگاهی به تفاوتهای بین NAS و SAN بندازیم:
NAS:
SAN:
در این بخش با انواع دستگاهها و سیستمهای ذخیرهسازی آشنا میشیم.
حافظه فلش یه تکنولوژی مدرن درایو حالت جامده که از چیپهای مخصوصی برای نوشتن و ذخیره دادهها استفاده میکنه. درایوهای SSD (Solid-State Disk) هم دقیقاً از همین تکنولوژی بهره میبرن. برعکس هارد دیسکها (HDD) که قطعات متحرک دارن، SSDها هیچ بخش متحرکی ندارن و این باعث میشه سرعت بیشتری داشته باشن و تأخیر کمتری رو تجربه کنن. به خاطر همین هم هست که SSDها از نظر تعداد به مراتب کمتر مورد نیاز هستن. چون بیشتر SSDهای امروزی بر پایه حافظه فلش ساخته میشن، این دو تا اصطلاح عملاً به جای همدیگه به کار میرن.
SSDها و حافظههای فلش سرعت بیشتری نسبت به هارد دیسکها دارن، اما آرایههای تمام فلش ممکنه هزینه بالاتری داشته باشن. به همین دلیل، خیلی از سازمانها یه راهکار هیبریدی رو انتخاب میکنن که در اون سرعت SSDها با ظرفیت بالای هارد دیسکها ترکیب میشه. این مدل زیرساخت ذخیرهسازی به شرکتها اجازه میده تا با توجه به نیازهای مختلفشون از تکنولوژیهای متنوعی استفاده کنن. ذخیرهسازی هیبریدی یه راهکار اقتصادیه که به سازمانها اجازه میده بدون اینکه کاملاً به فلش مهاجرت کنن، از مزایای سرعت بیشتر فلش بهرهمند بشن.
ذخیرهسازی ابری یه جایگزین اقتصادی و مقیاسپذیر برای ذخیرهسازی فایلها روی هارد دیسکهای محلی یا شبکههای ذخیرهسازی فراهم میکنه. ارائهدهندههای خدمات ابری (CSP) مثل Google Cloud، Microsoft Azure، IBM Cloud، و Amazon Web Services (AWS) به شما اجازه میدن که دادهها و فایلهاتون رو در یه مکان خارج از سایت ذخیره کنید که از طریق اینترنت عمومی یا یه اتصال خصوصی بهش دسترسی داشته باشین. این ارائهدهندهها سرورها و زیرساختهای مرتبط رو میزبانی، تأمین امنیت، مدیریت و نگهداری میکنن و تضمین میکنن که هر وقت نیاز داشتین به دادهها دسترسی داشته باشین.
ذخیرهسازی ابری هیبریدی عناصر ابر خصوصی و عمومی رو ترکیب میکنه. با این روش، سازمانها میتونن تصمیم بگیرن که دادههاشون رو توی کدوم ابر ذخیره کنن. مثلاً دادههای حساس و قابل تنظیم که نیاز به آرشیو و تکرار زیاد دارن، بهتره توی یه محیط ابری خصوصی ذخیره بشن، در حالی که دادههایی با حساسیت کمتر میتونن توی ابر عمومی نگهداری بشن. بعضی از سازمانها از ابر هیبریدی برای تکمیل شبکههای ذخیرهسازی داخلی خودشون با استفاده از ذخیرهسازی ابری عمومی استفاده میکنن.
دستگاهها و نرمافزارهای پشتیبانگیری از دادهها در برابر از دست رفتن به دلیل فاجعه، خرابی یا تقلب محافظت میکنن. این سیستمها نسخههای دورهای از دادهها و برنامهها رو به یه دستگاه ثانویه دیگه کپی میکنن و از اون کپیها برای بازیابی اطلاعات در مواقع اضطراری استفاده میکنن. دستگاههای پشتیبانگیری شامل HDDها، SSDها، نوارهای مغناطیسی و سرورها میشن.
ارائهدهندههای خدمات ابری (CSP) همچنین پشتیبانگیری ابری رو بهعنوان یه سرویس (Backup-as-a-Service یا BaaS) ارائه میکنن. مثل بیشتر راهحلهای بهعنوان سرویس، BaaS یه گزینه کمهزینه برای حفاظت از دادهها فراهم میکنه که دادهها رو در یه مکان دور از دسترس و با قابلیت مقیاسپذیری ذخیره میکنه.
دادهها به سه شکل اصلی ذخیره میشن: ذخیرهسازی فایل، ذخیرهسازی بلاک و ذخیرهسازی شیء.
ذخیرهسازی فایل یا همون ذخیرهسازی مبتنی بر فایل، روشی سلسلهمراتبیه که برای سازماندهی و ذخیره دادهها استفاده میشه. به زبان سادهتر، دادهها توی فایلها ذخیره میشن، این فایلها توی پوشهها قرار میگیرن و پوشهها هم زیر شاخههای مختلفی دارن که همه توی یه سلسلهمراتب منظم چیده میشن.
ذخیرهسازی بلاک، که گاهی بهش ذخیرهسازی سطح بلاک هم میگن، یه تکنولوژیه که دادهها رو به صورت بلاکهای مجزا ذخیره میکنه. هر بلاک یه شناسهی منحصربهفرد داره و جداگانه نگهداری میشه. توسعهدهندهها بیشتر به این نوع ذخیرهسازی علاقه دارن، چون انتقال دادهها رو سریع، کارآمد و قابل اعتماد میکنه.
ذخیرهسازی شیء یا ذخیرهسازی مبتنی بر شیء، یه معماری برای ذخیرهسازی حجم زیادی از دادههای نامرتب و بدون ساختاره. این نوع دادهها به راحتی توی یه پایگاه دادهی سنتی با ردیفها و ستونها جا نمیشن یا سازماندهی نمیشن. مثالهایی از این نوع دادهها شامل ایمیلها، ویدیوها، عکسها، صفحات وب، فایلهای صوتی، دادههای حسگرها و محتوای رسانهای و متنی یا غیرمتنی دیگهست. از ذخیرهسازی شیء میشه برای ساخت برنامههای ابری یا بهروزرسانی برنامههای قدیمی به نسخههای ابری نسل جدید استفاده کرد.
حافظه کامپیوتر و ذخیرهسازی محلی شاید نتونه بهاندازه کافی برای اپلیکیشنهای سازمانی فضای ذخیره، حفاظت از دادهها، دسترسی چندین کاربر و سرعت و عملکرد مناسب فراهم کنه. به همین دلیل، بیشتر سازمانها علاوه بر سیستم ذخیرهسازی متصل به شبکه (NAS)، از نوعی شبکه ذخیرهسازی به اسم SAN هم استفاده میکنن.
شبکه ذخیرهسازی (SAN) که گاهی بهش "شبکه پشت سرورها" هم میگن، یه شبکه تخصصی و پرسرعته که سرورها و دستگاههای ذخیرهسازی رو به هم وصل میکنه. این شبکه شامل زیرساختهای ارتباطیای میشه که اتصالات فیزیکی رو فراهم میکنن و اجازه میدن تا هر دستگاهی از طریق عناصر متصل مثل سوئیچها و دیریکترها، به شبکه وصل بشه.
زیرساخت ذخیرهسازی، پایهایه که اطلاعات شرکت روش قرار میگیره، بنابراین باید اهداف و مدل کسبوکار شرکت رو پشتیبانی کنه. یه زیرساخت SAN شبکه، دسترسی به دادهها رو بهبود میده، مدیریت سیستم رو ساده میکنه و باعث افزایش دسترسی به شبکه میشه. توی همچین محیطی، فقط اضافه کردن دستگاههای ذخیرهسازی بیشتر و سریعتر کافی نیست؛ بلکه یه SAN خوب باید طراحی خوبی هم داشته باشه.
اولین عنصری که توی اجرای یه SAN باید در نظر بگیریم، اتصال اجزای ذخیرهسازی و سروره، که معمولاً از تکنولوژی فیبر چنل استفاده میکنه؛ یه فناوری انتقال داده با سرعت بالا. SANها مثل LANها، رابطهای ذخیرهسازی رو به تعداد زیادی پیکربندی شبکهای متصل میکنن و از فاصلههای دور هم پشتیبانی میکنن.
زیرساخت سرور، دلیل اصلی وجود تمام راهکارهای SAN هست و این زیرساخت شامل ترکیبی از پلتفرمهای مختلف سروره. ابتکاراتی مثل همگرایی سرورها و تجارت الکترونیک، نیاز به SANها رو افزایش داده و ذخیرهسازی شبکهای رو حیاتیتر کرده.
یه سیستم ذخیرهسازی میتونه شامل سیستمهای دیسک و نوار باشه. سیستم دیسک میتونه شامل HDDها، SSDها یا درایوهای فلش باشه. سیستم نوار هم میتونه شامل درایوهای نوار، نوارهای خودکار و کتابخانههای نوار باشه.
اتصالات SAN شامل اجزا سختافزاری و نرمافزاریه که دستگاههای ذخیرهسازی و سرورها رو به هم وصل میکنن. سختافزارها میتونن شامل هابها، سوئیچها، دیریکترها و روترها باشن.
امروزه ذخیرهسازی داده به سمت روشهای نرمافزاری پیش رفته و یکی از این تکنولوژیهای مدرن، ذخیرهسازی نرمافزارمحور یا همون SDS هست که باعث شده مدیریت دادهها هم سریعتر و هم کارآمدتر بشه. طبق گزارش Technavio، بازار جهانی SDS بین سالهای ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۹ به رشد بزرگی معادل ۱۰۵.۰۷ میلیارد دلار میرسه.
SDS یه نوع ذخیرهسازی دادهست که توی اون یه لایه نرمافزاری، منابع ذخیرهسازی رو از زیرساخت فیزیکی جدا میکنه. با استفاده از مجازیسازی، SDS یه منبع یکپارچه از ذخیرهسازیها ایجاد میکنه که میتونه به صورت خودکار یا دستی از طریق یه داشبورد API مدیریت بشه.
برخلاف سیستمهای NAS یا SAN سنتی، SDS انعطافپذیری بالاتری داره و میتونه به راحتی به فرایندهای پیچیده دیجیتالی پاسخ بده. مثلاً، SDS میتونه کارهای مدیریت ذخیرهسازی رو با خودکارسازی وظایفی مثل تخصیص منابع، نظارت و عیبیابی به شدت سادهتر کنه.
مجازیسازی ذخیرهسازی به معنای ترکیب منابع ذخیرهسازی فیزیکی از چندین سیستم ذخیرهسازیه، به طوری که همه این منابع به نظر میرسه روی یه دستگاه ذخیره شدن. از طرفی، SDS سرویسهای ذخیرهسازی رو جدا از دستگاهها مدیریت میکنه. کاربران میتونن از طریق یه کنسول، مجازیسازی ذخیرهسازی رو مدیریت کنن تا امنیت، قابلیت اطمینان و کارایی منابع داده و ذخیرهسازی رو توی محیطهای سرور و دسکتاپ مجازی تضمین کنن.
ذخیرهسازی هیبریدی همگرا یه معماری ذخیرهسازی دادهست که توش منابع SDS توی یه زیرساخت همگرا یا همون HCI ادغام و مدیریت میشن.
در این روش، تمام منابع ذخیرهسازی مستقیماً توی پشته HCI ادغام میشن، همراه با عملکردهای محاسباتی و شبکهای. با استفاده از مجازیسازی، HCI منابع ذخیرهسازی رو از سختافزارهای منفرد جدا میکنه و این باعث میشه ذخیرهسازی هیبریدی همگرا نسبت به راهحلهای ذخیرهسازی سنتی، انعطافپذیرتر و مقیاسپذیرتر بشه.
امنیت ذخیرهسازی داده، اطلاعات رو توی محیطهای داخلی و ابری در برابر نقضهای امنیتی، حملات سایبری و تهدیدات دیگه محافظت میکنه.
نقض دادهها میتونه هزینههای بالایی رو به شرکتها تحمیل کنه. طبق گزارش هزینه نقض داده IBM در سال ۲۰۲۳، میانگین جهانی هزینه نقض داده در اون سال ۴.۴۵ میلیون دلار بوده که نسبت به سه سال گذشته ۱۵ درصد افزایش داشته. این گزارش همچنین نشون داده که سازمانهایی که از AI و خودکارسازی امنیت بهخوبی استفاده میکنن، به طور میانگین ۱.۷۶ میلیون دلار صرفهجویی بیشتری دارن نسبت به سازمانهایی که از این تکنولوژیها استفاده نمیکنن.
شرکتها از تدابیر امنیتی برای افزایش دید به ذخیرهسازی دادهها استفاده میکنن. ویژگیهای سختافزاری و نرمافزاری امنیتی شامل مجوزهای ویژه، رمزنگاری، ماسک کردن دادهها و حذف اطلاعات حساسه. جدیدترین راهحلهای نرمافزاری امنیت ذخیرهسازی هم به خودکارسازی گزارشدهی کمک میکنن تا ممیزیها رو ساده کنن و از مقررات پیروی کنن.
تابآوری سایبری یعنی توانایی یه سازمان برای پیشگیری، مقاومت و بازگشت از حوادث امنیتی سایبری. این موضوع به یکی از بخشهای مهم امنیت ذخیرهسازی دادهها تبدیل شده. تابآوری سایبری باعث میشه امنیت دادهها به سطح بالاتری برسه، چون چند چیز رو با هم ترکیب میکنه: بازیابی از بلایا، حفظ امنیت سیستمهای اطلاعاتی و مقاومت سازمان در برابر تهدیدات. این ترکیب به سازمانها کمک میکنه که از دادههاشون بهتر محافظت کنن و اونها رو ایمن نگه دارن.
در حال حاضر، صنایعی که باید سوابق و تمامیت دادههاشون رو حفظ کنن (مثل بخش بهداشت و درمان یا دولت)، میتونن از ذخیرهسازی غیرقابلتغییر استفاده کنن. این نوع ذخیرهسازی به این شکل کار میکنه که از هر گونه تغییر یا اصلاح در دادههای ذخیرهشده برای یه مدت زمان مشخص یا نامحدود جلوگیری میکنه. این سیستمها اجازه میدن که دادهها بارها و بارها دسترسی داشته باشن، اما هیچوقت تغییر نکنن، و میتونن دادهها رو از دستکاری، حملات سایبری و باجافزار محافظت کنن.
SDS یا همون ذخیرهسازی نرمافزارمحور، یه نوع ذخیرهسازی دادهست که منابع ذخیرهسازی رو از سختافزار جدا میکنه. این کار باعث میشه مدیریت دادهها خیلی راحتتر و انعطافپذیرتر بشه. به خاطر اینکه با SDS میتونیم از یه منبع یکپارچه و مجازی استفاده کنیم که میتونه به صورت خودکار یا دستی مدیریت بشه.
تفاوت اصلی اینه که SDS به خاطر جدا کردن لایه نرمافزار از سختافزار، انعطافپذیری بیشتری داره. این یعنی میتونیم به راحتی منابع رو مدیریت کنیم و به نیازهای پیچیدهتر دیجیتالی پاسخ بدیم، در حالی که ذخیرهسازی سنتی این امکانات رو به این شکل نداره.
چون اطلاعات یه سازمان مثل قلب اون سازمانه. اگه این اطلاعات به خطر بیفته، ممکنه هزینههای زیادی تحمیل بشه و حتی اعتبار سازمان زیر سوال بره. به همین خاطر، امنیت ذخیرهسازی دادهها خیلی مهمه تا از اطلاعات در برابر تهدیدات مختلف مثل حملات سایبری یا باجافزار محافظت بشه.
تابآوری سایبری به توانایی یه سازمان برای مقابله با حوادث امنیتی، مثل حملات سایبری، اشاره داره. این یعنی سازمان میتونه از این تهدیدات جلوگیری کنه، در برابرشون مقاومت کنه و در صورت وقوع، سریعاً به حالت عادی برگرده.
ذخیرهسازی غیرقابلتغییر سیستمیه که دادهها رو به شکلی ذخیره میکنه که هیچکس نمیتونه اونها رو تغییر بده. این سیستم برای صنایع مثل بهداشت و درمان یا دولت خیلی کاربرد داره که نیاز دارن اطلاعاتشون بدون تغییر باقی بمونه و از دستکاری یا حملات محافظت بشه.
تو دنیای امروز، مدیریت و ذخیرهسازی دادهها یه بخش حیاتی از هر سازمانه. تکنولوژیهایی مثل SDS و ذخیرهسازی هیبریدی همگرا، به سازمانها کمک میکنن که به بهترین شکل از منابع ذخیرهسازیشون استفاده کنن و با انعطافپذیری بیشتری به نیازهای دیجیتالی پاسخ بدن. در کنار اینها، امنیت ذخیرهسازی دادهها و تابآوری سایبری از اهمیت ویژهای برخوردار هستن تا اطلاعات حساس و مهم سازمانها همیشه در امان بمونه.
در نهایت، با وجود تهدیدات مختلف مثل حملات سایبری و باجافزار، استفاده از روشهای پیشرفته مثل ذخیرهسازی غیرقابلتغییر میتونه یه لایه اضافی از امنیت رو برای دادهها فراهم کنه. پس، برای اینکه اطلاعاتتون همیشه ایمن و در دسترس باشه، باید به انتخاب و مدیریت درست راهحلهای ذخیرهسازی توجه ویژهای داشته باشین.
دوره الفبای برنامه نویسی با هدف انتخاب زبان برنامه نویسی مناسب برای شما و پاسخگویی به سوالات متداول در شروع یادگیری موقتا رایگان شد: