چگونه ایده پردازی کنیم؟

در مقاله‌ی راه‌های افزایش خلاقیت در برنامه نویسی یاد گرفتیم که برای رسیدن به خلاقیت ابتدا باید چندین مرحله را پشت سر بگذاریم. و توضیح دادیم که دو تا از این مراحل جمع آوری ایده‌ ها و آزمایش ایده ها است. در این مقاله قصد داریم با ۴ تکنیک به شما یاد بدهیم که چگونه ایده پردازی کنیم؟

ایده پردازی چیست؟ عبارت “ایده پردازی”، فرآیندی که در آن ایده‌های نو و جدید ایجاد می‌شوند را توصیف می‌کند. این فرآیند با جست‌وجو برای الهام‌بخشی و تولید ایده‌های اولیه آغاز می‌شود و با ایده هایی که به تفصیل شرح داده شده‌اند، به پایان می‌رسد. خلق ایده‌های جدید امری ضروری برای پیشرفت مداوم است. شما می‌توانید با استفاده از ایده پردازی و اجرای ایده‌های خود، شرایط کنونی را متحول کرده و تغییراتی اساسی در آن به وجود ‌آورید. آمارها نشان می‌دهند که از میان هر 10 استارتاپ، تنها سرانجام یک گروه به موفقیت ختم می‌شود و مابقی با شکست مواجه خواهند شد. علت اصلی این مسئله، به ایده‌ی اصلی شروع استارتاپ‌ها بازمی‌گردد و تنها استارتاپ‌هایی موفق خواهند شد که بر حل مسائل و مشکلات مورد نیاز جامعه به درستی متمرکز شده و فرآیند ایده پردازی را به نحوی صحیح انجام داده باشند. البته مسئله‌ی ایده پردازی نامناسب و پیدانکردن مشکلات مناسب برای حل‌کردن، محدود به تیم‌های نوپا و کوچک نیست و در بسیاری موارد موجب از بین رفتن کسب‌وکار‌های قدیمی نیز می‌شود.

در ادامه‌ی مقاله‌ی چگونه ایده پردازی کنیم؟ با عوامل مختلفی که موفقیت یک ایده را تضمین می‌کنند و هم‌چنین نحوه‌ی صحیح ایده پردازی، اجرا و ارائه‌ی طرح‌ها آشنا می‌شویم؛ با ما همراه باشید.

ایده پردازی چه کمکی به ما می‌کند؟

ایده پردازی به شما کمک می‌کند تا:

• پرسش‌های صحیح بپرسید و با تمرکز جدی بر روی کاربران و نیازهای آن‌ها طرح‌هایی نو و جدید ارائه دهید.
• از راهکارهای معمولی و واضح فراتر رفته، پتانسیل نوآوری و ابتکار در راهکارهای خود را افزایش دهید.
• جنبه‌های مختلف فکری و نقاط قوت اعضای تیم خود را برای یک هدف مشخص، یکجا جمع کنید.
• از راهکارهای غیر منتظره‌ی نوآوری، پرده‌برداری کنید.
• راهکارهای واضح را کنار گذاشته و تیم خود را فراتر از آن‌ها هدایت کنید.
• راه‌‌های جدیدی برای کسب درآمد بیش‌تر کشف کنید.
• و در نهایت به فردی ضروری در محیط کار خود تبدیل شوید به گونه‌ای که هیچ کارفرمایی دوست نداشته باشد که شما را از دست بدهد.

فرآیند ایده پردازی و طراحی ایده‌های موفق

فرآیند ایده پردازی و طراحی ایده در هر زمینه کاملا منحصر به فرد است و این راهنمای گام به گام تنها یک دستورالعمل کلی و نمونه است.

گام اول: خلق ایده

بسیاری از کسب و کارهای موفق با ایده پردازی برای حل یک مشکل یا بهبود راهکارهای موجود، شروع به کار می‌کنند. آن‌ها با دقت فراوان، مشکلات را شناسایی کرده و بستر مناسب برای حل مشکلات و ایده پردازی را فراهم می‌کنند.

گام دوم: انتخاب

پس از شناخت مشکلات موجود، بهترین ایده‌ها برای اجرای عملی انتخاب می‌شوند. در این مرحله، تعیین معیارهای سنجش ایده‌ها، افرادی که آن‌ها را ارزیابی می‌کنند و نحوه‌ی اجرای و پیاده‌سازی ایده‌های منتخب توسط تیم، اهمیت دارد. می‌توان با استفاده از اولویت‌بندی، برچسب‌گذاری و دسته‌بندی، بهترین و مناسب‌ترین ایده‌ها را انتخاب کرد.

گام سوم: پیاده‌سازی

توانایی انتخاب بهترین ایده‌ها، نقشی اساسی در پیاده‌سازی موفق آن‌ها دارد. علاوه بر آن مدیریت تیم باید برای پیاده‌سازی فازهای مختلف ایده‌، برنامه‌ریزی و زمان‌بندی مناسبی را در پیش گرفته باشد. افرادی که برای انجام بخش‌های مختلف انتخاب می‌شوند نیز باید توانایی پذیرش و اجرای ایده‌های جدید و انعطاف‌پذیر را داشته باشند.

تکنیک‌های محبوب برای ایده پردازی موفق

برای اینکه بدانیم چگونه ایده پردازی کنیم؟ می‌توانیم از تکنیک‌های ایده‌پردازی استفاده کنیم. استفاده از تکنیک‌های ایده پردازی مناسب به شما در تولید ایده‌های نوآورانه و خلاقانه کمک می‌کند. توجه داشته باشید که هیچ کدام از این تکنیک‌ها بر دیگری برتری ندارند و شما می‌توانید با در نظر گرفتن اهداف، مقصود و نوع ایده‌های موردنظر خود، تکنیک مناسبی را انتخاب کنید.

تکنیک SCAMPER

تکنیک اسکمپر به شما در یافتن ایده‌های جدید از خدمات و ایده‌هایی که در گذشته ارائه شده‌اند، کمک می‌کند. SCAMPER از هفت بخش تشکیل می‌شود که عبارتند از:

substitution به معنای جانشین‌سازی

در این بخش، ایده‌هایی در رابطه با جایگزینی‌های ساده در خدمات یا محصولات موردنظر شما ارائه می‌شود. برای مثال ارائه‌ی ایده‌هایی برای سرعت بخشیدن به یک عمل یا جایگزینی یک قطعه در یک محصول، جهت کاهش هزینه‌های تولید.

در بخش جانشین‌سازی، یافتن پاسخ برای پرسش‌های زیر می‌تواند کمک‌کننده و مفید باشد:

• چه بخشی از فرآیند را می‌توان بدون تأثیرگذاری بر کل پروژه جایگزین کرد؟
• چه کسی یا چه چیزی بدون تأثیر بر روند می‌تواند جایگزین شود؟
• چه بخشی از روند را می‌توان با گزینه‌های بهتر جایگزین کرد؟
• آیا می‌توان زمان یا مکان پروژه را جایگزین کرد؟
• اگر بخشی از پروژه را با دیگری جایگزین کنیم، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
• در چه مکان یا بازار دیگری می‌توانستید محصول خود را بفروشید؟
• آیا می‌توانیم از جایگزین دیگری از X استفاده کنیم؟
• آیا می‌توانیم دستگاه فعلی را با دستگاه دیگری که عملکرد بهتری دارد جایگزین کنیم؟
• آیا می‌توانیم فرآیند فعلی را با فرآیند ساده‌تری جایگزین کنیم؟

combine به معنای ترکیب‌کردن

با ترکیب دو محصول، هدف، سرویس و… می‌توان به رویکردی جدید دست پیدا کرد. در این بخش می‌توانید حتی از رقبای خود کمک بگیرید و نیازی نیست که الزاما از خدمات و سرویس‌های خود در محصول ترکیبی استفاده کنید. برای نمونه ترکیب صندلی با دستگاه ماساژور که نتیجه‌ی آن تولید صندلی ماساژور است.

در بخش ترکیب می‌توانید به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:

• آیا می‌توانیم دو مرحله از روند را با هم ادغام کنیم؟
• آیا می‌توانیم دو فرآیند را همزمان انجام دهیم؟
• آیا شرکت ما می‌تواند منابع را با شریک دیگری در بازار ترکیب کند؟
• آیا می‌توانیم دو یا چند مؤلفه را با هم ترکیب کنیم؟
• آیا می‌توانیم فناوری‌های X و Y را با هم ترکیب کنیم؟

adapt به معنای سازگارکردن

برخی ایده‌ها پتانسیل بزرگی در سازگاری با شرایط مختلف دارند و شما با صرف کم‌ترین هزینه می‌توانید از این فرصت استفاده کنید. شما می‌توانید با سازگارسازی محصولات و خدمات خود با شرایط مختلف، توجه مخاطبان و مشتریان جدیدی را به خود جلب کنید. برای مثال تولید کتاب‌های صوتی برای افرادی که به علت مشغله‌های فراوان، فرصت مطالعه‌ی کتاب‌های فیزیکی را ندارند.

نمونه‌ای از پرسش‌هایی که می‌توانید در بخش سازگارسازی مورد بررسی قرار دهید:

• برای رسیدن به نتایج بهتر کدام موارد را باید تغییر دهیم؟
• در این وظیفه‌ی خاص چه کار دیگری می‌توان انجام داد؟
• چگونه می‌توان روند موجود را بهبود بخشید؟
• چگونه می‌توانیم محصول موجود را سازگار کنیم؟
• چگونه می‌توان فرآیند را انعطاف پذیرتر کرد؟

Modify به معنای اصلاح‌کردن

خودتان را با رقبایتان مقایسه کنید، در این مقایسه به مواردی دست پیدا می‌کنید که با اصلاح آن‌ها، مشتریان، شما را بر رقبایتان ترجیح خواهند داد. به عنوان نمونه پشتیبانی 24 ساعته و تخفیفات ویژه.

در بخش اصلاح، یافتن پاسخ برای پرسش‌های زیر می‌تواند مفید باشد:

• اصلاح فرآیند چگونه موجب بهبود نتایج خواهد شد؟
• اگر ما یک مرکز مصرف مضاعف داشته باشیم چه می‌شود؟
• اگر بازار متفاوت بود، فرآیند چگونه می‌شد؟
• آیا می‌توانیم فرآیند را تغییر دهیم تا کارآمدتر عمل کنیم؟
• اگر محصول دو برابر اندازه‌ی فعلی باشد، چه می‌شود؟

put to other uses به معنای استفاده در سایر موارد

شما می‌توانید با تغییر ایده‌ها و محصولات قبلی خود، آن‌ها را در قالب یک محصول جدید روانه‌ی بازار کنید. برای مثال می‌توانید طرح بسته‌بندی یا سایز محصولات خود را تغییر دهید و محصولات خود در یک بازار جدید ارائه کنید.

در بخش ترکیب می‌توانید پرسش‌های زیر را مورد بررسی قرار دهید:

• چه بخش‌های دیگری در شرکت می‌تواند از محصول استفاده کند؟
• در صورت استفاده در جای دیگر، مزایای آن برای محصول چیست؟
• اگر بازار دیگری را برای محصول فعلی مورد هدف قرار دهیم، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
• آیا می‌توانیم یک مرحله خاص به فرآیند اضافه کنیم تا جایگزین یک مرحله‌ی دیگر شود؟
• آیا راه‌های دیگری که بتوانیم از آن‌ها استفاده کنیم، وجود دارند؟
• آیا می‌توانیم زباله‌ها را برای مصارف دیگر بازیافت کنیم؟

elimination به معنای حذف‌کردن

شما می‌توانید با حذف یک یا چند ویژگی از محصولات خود، آن‌ها را برای بازار هدف جذاب‌تر کنید. برای مثال می‌توانید با کوچک ‌کردن سایز یک محصول یا حذف یک ویژگی، قیمت محصول خود را کاهش دهید.

در بخش حذف ‌کردن می‌توانید به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:

• اگر این قسمت را حذف کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟
• چگونه می‌توانیم بدون وجود بخش خاصی از پروژه به همان خروجی برسیم؟
• آیا به این قسمت خاص احتیاج داریم؟
• اگر مجبور به کار با نیمی از منابع بودیم، چه کار می‌کردیم؟

reverse به معنای معکوس‌سازی

در این بخش، تغییراتی اساسی بر روی محصول یا نحوه‌ی پیاده‌سازی یک ایده انجام می‌شود. برای مثال ممکن است با جایگزینی و تغییر اعضای تیم روش‌ها و ایده‌های جدیدی برای حل یک مساله کشف کنید یا حتی با معکوس‌سازی پروسه‌ی و ترتیب وقایع فعلی، به نتایجی متفاوت و بهتر نسبت به گذشته دست پیدا کنید.

نمونه‌ای از پرسش‌هایی که می‌توانید در بخش معکوس‌سازی مورد بررسی قرار دهید:

• اگر روند را معکوس کنیم، چه اتفاقی می‌افتد؟
• چگونه می‌توانیم وضعیت فعلی را برای خروجی بهتر دوباره تنظیم کنیم؟
• اگر روند معکوس را در پیش بگیریم، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
• آیا می‌توانیم المان‌های اصلی را تغییر دهیم؟

تکنیک طوفان فکری یا Brain Storming

در مراحل اولیه‌ی حل یک مساله و زمانی که ما به دنبال یافتن راهکارهای مختلف برای حل مسئله‌ی خود هستیم، و نمی‌دانیم که چگونه ایده پردازی کنیم؟ استفاده از تکنیک طوفان فکری، کاربردی و مفید خواهد بود. با استفاده از این تکنیک قدیمی، همه‌ی افراد تیم نظرات و ایده‌های خود را آزادانه، به‌راحتی و به صورت غیر رسمی بیان می‌کنند.

اگر قصد دارید جلسات طوفان فکری موثری برگزار کنید، می‌بایست قوانین زیر را رعایت کنید:

کمیت مهم‌تر از کیفیت است!

به همه‌ی اعضای تیم فرصت دهید تا ایده‌هایشان را ارائه‌ دهند. مهم نیست که ایده‌ها چقدر خوب باشند. هر چقدر کمیت ایده‌های پیشنهادی بیش‌تر باشد، احتمال این که بتوانید به یک راهکار مفید و اساسی دست پیدا کنید نیز بالاتر می‌رود.

از نکوهش یا تمسخر ایده‌های افراد پرهیز کنید

اگر افراد تیم از مورد انتقاد قرار گرفتن، هراس داشته باشند، ایده‌های مشابه یا حتی ایده‌های عملی دیگری را از ترس انتقاد مجدد بیان نخواهند کرد. همچنین، به اعضای تیم اجازه ندهید ایده‌ی کسی را مورد تمسخر قرار دهند یا با آن مخالفت کنند. بهتر است سعی کنید فضای مناسبی را برای بیان هر گونه ایده حتی ایده‌های غیرمعمول و بکر ایجاد کنید تا اعتماد به نفس اعضای تیم را افزایش دهید و در نهایت با هم‌فکری همه‌ی افراد به راهکاری عملی و اثربخش برسید.

پذیرای ایده‌های غیرمعمول باشید

اگر همواره از راهکارهای موجود استفاده کنید، نتایج جدید و بهتری کسب نخواهید کرد. ایده‌های غیرمعمول می‌توانند راهکارهای بهتری نسبت به ایده‌های معمول باشند. حتی می‌توانید ایده‌های مختلف را با یکدیگر ترکیب کنید و نتایج شگفت انگیزی را رقم بزنید.

تکنیک طراحی استوری‌بورد

یک روش دیگر برای اینکه بدانیم چگونه ایده پردازی کنیم؟ استفاده از تکنیک طراحی استوری‌بورد است.

این تکنیک به اعضا و مدیر تیم کمک می‌کند تا به‌راحتی مراحل مختلف ایده را بررسی کنند و در صورت وجود اشکال، پیش از پیاده‌سازی، آن را برطرف کنند.

یک تصویر به اندازه‌ی هزاران کلمه ارزش دارد و بر همین اساس در این روش، مراحل پیاده‌سازی و اجرای یک طرح یا ایده به صورت مرحله به مرحله و با استفاده از تصاویر متوالی به صورت کاملا واضح شرح داده می‌شود.

فیلم‌سازان یکی از طرفداران همیشگی و ثابت این تکنیک هستند. برای مثال آلفرد هیچکاک، کارگردان موفق بریتانیایی، پیش از فیلمبرداری فیلم‌های خود، به تهیه‌ی استوری‌بورد سناریوهای مختلف می‌پرداخت؛ سپس فیلمبرداری را گام‌به‌گام و مطابق با استوری‌بورد پیش می‌برد.

برخی تکنیک‌هایی که می‌توانند در ساخت استوری‌بورد به شما کمک کنند:

• از تصاویر ساده و انعطاف‌پذیر استفاده کنید؛ نیازی به طراحی جزییات غیرضروری نیست.
• ابتدا به نکات اصلی بپردازید؛ سپس می‌توانید به جزییات برسید.
• از تصاویر برای بیان کلمات استفاده کنید.
• اگر تمایل به استفاد از قلم و کاغذ برای طراحی استوری‌بورد ندارید، می‌توانید از ابزار آنلاین طراحی استوری‌بورد و طرح‌های آماده‌ی موجود در آن استفاده کنید.
• برای طراحی استوری‌بورد زمان صرف کنید و صحنه‌ها را به خوبی توصیف و حتی رنگ‌آمیزی کنید.
• سیستم شمارش صحنه‌ی خاص خود را ایجاد کنید. برای نمونه a-1، a-2 و…
• برای شخصیت‌های مختلف تیم یا گروه‌ها، نام مشخصی انتخاب کنید.

تکنیک نقشه‌ی ذهنی یا Mind Mapping

تکنیک نقشه‌ی ذهنی می‌تواند در پیاده‌سازی ایده‌های مختلف و حتی مسائل زندگی به کار گرفته شود. این تکنیک به شما کمک می‌کند تا ایده‌ها و روش‌های پیاده‌سازی آن‌ها را به صورت شفاف و روشن بیان کرده و در مسیر اهداف خود به درستی پیش بروید.

نقشه‌ی ذهنی در واقع یک طرح یا نقشه‌ی گرافیکی است که روابط بخش‌های مختلف یک ایده در آن ترسیم می‌شود. در این تکنیک، مراحل پیاده‌سازی یک ایده روی کاغذ نوشته شده؛ سپس با خط یا منحنی به یکدیگر متصل می‌شوند.

برای استفاده از تکینک نقشه‌ی ذهنی، هدف یا ایده در مرکز صفحه و مراحل و نکات مرتبط با آن، بدون رعایت ترتیب و در رنگ‌های مختلف، در اطراف کلمه‌ی اصلی نوشته می‌شوند. در نهایت نیز با یافتن ارتباط میان کلمات، آن‌ها را به هم متصل می‌کنیم.برای استفاده از تکنیک محبوب نقشه‌ی ذهنی می‌توانید از ابزارهایی مانند ابزار آنلاین Xmind استفاده کنید(پیش از بازکردن لینک، ip خود را تغییر دهید).

همچنین می‌توانید از نقشه‌های ذهنی آماده در سایت biggerplate استفاده کنید.

مزایای استفاده از تکنیک نقشه‌ی ذهنی

اگر تصمیم دارید که به نقشه‌برداری ذهن بپردازید، می‌توانید از مزایای بسیاری که در اختیار شما قرار می‌دهد استفاده کنید. برخی از این موارد عبارتند از:

بهبود حافظه و یادآوری وظایف:

افراد پرمشغله، حتی ساده‌ترین کارها را فراموش می‌کنند. اما نقشه‌برداری ذهن می‌تواند به این افراد در به خاطر سپردن وظایف کمک کند. در این تکنیک با به‌کارگیری رنگ‌های مختلف برای وظایف، می‌توانید برای برجسته‌کردن موارد و وظایف کلیدی استفاده کنید.

ساده‌سازی فرآیند اولویت‌بندی

داشتن یک نقشه‌ی ذهنی به شما در سازماندهی وظایف و اولویت‌بندی کردن آن‌ها کمک می‌کند. بنابراین می‌توانید وظایف مهم را زودتر انجام دهید و سپس روی موارد کم اهمیت، تمرکز کنید.

جمع‌بندی:

تکنیک‌های زیادی برای ایده پردازی موفق وجود دارند که ما در مقاله‌ی چگونه ایده پردازی کنیم؟ به چهار مورد از محبوب‌ترین تکنیک‌ها یعنی نقشه‌ی ذهنی، استوری‌بورد، طوفان فکری و اسکمپر پرداختیم. اما مزیت آگاهی از این روش‌ها چیست؟ انتخاب و استفاده‌ی صحیح از تکنیک‌های ایده پردازی به شما در تولید ایده‌های خلاقانه و نوآورانه کمک می‌کند. شما می‌توانید با توجه به نوع تیم، هدف و ایده‌ی موردنظر خود، هر کدام از تکنیک‌های معرفی شده یا حتی ترکیبی از آن‌ها را به کار گیرید. در ضمن به خاطر داشته باشید که هر اندازه فرآیند ایده پردازی، طبیعی‌تر و آزادانه‌تر انجام شود، نتایج بهتری را کسب خواهید کرد.

تجربه‌ی شما از تکنیک‌های ایده پردازی چیست؟ اگر شما نیز برای موفقیت خود از تکنیک‌های نام‌برده در این مقاله یا سایر تکنیک‌ها استفاده می‌کنید، خوشحال می‌شویم تجربیات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.

در دوره آموزش طراحی رابط کاربری (UI) در مورد اینکه چگونه ایده پردازی کنیم؟ بیشتر صحبت می‌کنیم. با شرکت در این دوره در مدت 6 ماه به یک طراح رابط کاربری تبدیل می‌شوی که آماده‌ی استخدام، دریافت پروژه و پیاده‌سازی رابط کاربری اپلیکیشن و سایت هستی.