وقتی توی یه فروشگاه، چه حضوری چه آنلاین، چیزی رو می‌خری، یه جابجایی پول و کالا اتفاق میوفته که پشت پردش یه سری فرآیندهای پیچیده داره کار می‌کنه. این فرآیندها پول رو به حساب فروشنده منتقل می‌کنن و کالای مورد نظر رو به دست تو می‌رسونن. هر خریدی که می‌کنی، به عملکرد درست سیستم‌های پردازش تراکنش (TPS) بستگی داره تا خریدت کامل بشه.

توی این مقاله می‌خوایم ببینیم که این سیستم‌های پردازش تراکنش چطوری کار می‌کنن، چه اجزایی دارن و استفاده ازشون چه مزایایی داره.

سیستم پردازش تراکنش (TPS) چیه؟

سیستم پردازش تراکنش یا  (TPS) Transaction Processing System یه نوع نرم‌افزار مدیریت داده‌ست که برای مدیریت و جمع‌آوری اطلاعات مشتری و کسب‌وکار در طول یه تراکنش استفاده می‌شه. این سیستم، یه محیط سریع و دقیق برای اجرای تراکنش‌ها ایجاد می‌کنه و از اطلاعات موجود، امنیت و یکپارچگی داده‌ها به خوبی محافظت می‌کنه. TPS همچنین امکاناتی برای شخصی‌سازی و خودکارسازی فعالیت‌های پردازشی کامپیوتری داره که می‌تونه برای پیش‌بینی‌های تجاری و تحلیل‌های سطح بالاتر مفید باشه.

اولین TPS که به نام Sabre شناخته می‌شه، توی دهه ۱۹۶۰ توسط IBM برای شرکت هواپیمایی American Airlines ساخته شد. این سیستم برای پردازش تا ۸۳ هزار تراکنش روزانه طراحی شده بود و روی دو کامپیوتر IBM 7090 اجرا می‌شد. بعدها نسخه‌های دیگه‌ای از Sabre مثل Airline Control Program (ACP) و Transaction Processing Facility (TPF) توسط بانک‌های بزرگ، شرکت‌های کارت اعتباری و زنجیره‌های هتل مورد استفاده قرار گرفت. امروزه، شرکت‌های مختلف توی هر صنعتی از نرم‌افزارهای مدرن TPS برای پردازش تراکنش‌های تجاری‌شون استفاده می‌کنن.

TPS با سیستم نقطه فروش (POS) فروشنده که برای کارهایی مثل خوندن اطلاعات کارت اعتباری، چاپ رسید و مدیریت پرداخت‌های نقدی استفاده می‌شه، متفاوته. TPS داده‌های تراکنشی لازم برای اعتبارسنجی و تکمیل یه تراکنش تجاری رو ذخیره، ارسال و دریافت می‌کنه. مثلاً وقتی یه مشتری توی فروشگاه یه بسته قهوه رو با کارت اعتباری می‌خره، کارت رو توی دستگاه POS می‌کشه و TPS اطلاعات کارت رو جمع‌آوری می‌کنه، با بانک مشتری ارتباط برقرار می‌کنه و خرید رو تایید یا رد می‌کنه.

یه فروشنده آنلاین هم از یه TPS به نام سیستم پردازش تراکنش آنلاین (OLTP) استفاده می‌کنه تا خرید مشابهی رو تأیید و تکمیل کنه. توی این حالت، OLTP ممکنه با مرکز توزیع فروشنده ارتباط برقرار کنه تا از موجودی محصول مطمئن بشه و دستورالعمل‌های ارسال رو برای انجام سفارش‌های مشتری صادر کنه.

تفاوت بین OLTP و OLAP

وقتی صحبت از سیستم‌های پردازش تراکنش آنلاین می‌شه، خوبه که تفاوت بین OLTP و سیستم‌های مشابهی مثل OLAP رو بدونیم. هر دوی این سیستم‌ها برای پردازش داده‌ها استفاده می‌شن، ولی هر کدوم وظیفه متفاوتی دارن.

سیستم پردازش تراکنش آنلاین (OLTP) چیه؟

OLTP برای اجرای تراکنش‌های دیتابیس آنلاین طراحی شده. این سیستم‌ها معمولاً برای کارمندهای خدماتی مثل صندوق‌دارها، کارمندان بانک و متصدی‌های میزهای اطلاعات در فرودگاه‌ها یا حتی پورتال‌های سلف‌سرویس مشتریان مثل بانکداری آنلاین، خرید اینترنتی یا رزرو هتل و سفرها ساخته می‌شن.

سیستم پردازش تحلیلی آنلاین (OLAP) چیه؟

از طرف دیگه، سیستم‌های OLAP برای تحلیل داده‌های پیچیده بهینه‌سازی شدن. این سیستم‌ها برای تولید گزارش‌ها و بینش‌های مفید از مجموعه‌های داده‌های پیچیده استفاده می‌شن و معمولاً توسط دانشمندان داده و تحلیلگران تجاری برای تقویت هوش تجاری (BI)، داده‌کاوی و بهبود تصمیم‌گیری‌های کلی در کسب‌وکارها به کار می‌رن.

وظایف سیستم‌های پردازش تراکنش (TPS) چیه؟

سیستم‌های پردازش تراکنش (TPS) نقش خیلی مهمی تو روان نگه داشتن کارهای یک شرکت دارن. این سیستم‌ها چند تا وظیفه کلیدی دارن که باعث می‌شه همه‌چیز درست پیش بره:

• ثبت تراکنش‌ها: سیستم‌های TPS همه‌ی تراکنش‌های مالی رو با دقت ثبت می‌کنن، از فروش و خریدها گرفته تا پرداخت‌ها. این کار باعث می‌شه که هیچ تراکنشی از قلم نیفته و همه چیز به درستی مستند بشه.
• به‌روزرسانی داده‌ها: این سیستم‌ها اطلاعات جدید تراکنش‌ها رو توی دیتابیس شرکت به‌روز می‌کنن تا همیشه داده‌ها به‌روز و دقیق باشن.
• حفظ یکپارچگی داده‌ها: TPS قوانین خاصی رو رعایت می‌کنه تا از ورود خطاها و ناسازگاری‌ها به سیستم جلوگیری کنه. اینطوری اطلاعات داخل دیتابیس همیشه درست و مطمئن هستن.
• تولید گزارش‌ها: این سیستم‌ها می‌تونن گزارش‌هایی تولید کنن که تراکنش‌ها رو خلاصه می‌کنه و بینش‌های ارزشمندی از عملکرد شرکت ارائه می‌ده. این گزارش‌ها به شرکت کمک می‌کنن تا روند فروش رو دنبال کنه، نقاط ضعف رو پیدا کنه و تصمیم‌های تجاری رو بر اساس داده‌ها بگیره.

در نهایت، این سیستم‌ها ستون اصلی عملیات مالی شرکت‌ها هستن که باعث می‌شن تراکنش‌ها به‌طور مؤثر پردازش بشن، دقت داده‌ها حفظ بشه و گزارش‌های مفیدی برای بهبود عملکرد شرکت تولید بشه.

انواع سیستم‌های پردازش تراکنش

دو نوع اصلی سیستم پردازش تراکنش داریم:

پردازش دسته‌ای (Batch Processing)

تو پردازش دسته‌ای، سیستم TPS اطلاعات رو به صورت دسته‌های مشابهی گروه‌بندی و تفسیر می‌کنه. این نوع پردازش ممکنه یه تاخیر زمانی ایجاد کنه، چون سیستم باید چندین دسته اطلاعات رو به طور همزمان بررسی کنه و این کار به قدرت محاسباتی بیشتری نیاز داره.

مثال: فرض کن یه مشتری هزینه اشتراک سرویس رو آخر ماه پرداخت می‌کنه. سیستم TPS این تراکنش‌ها رو به صورت دسته‌ای پردازش می‌کنه چون همه پرداخت‌ها همزمان اتفاق می‌افتن. تو این حالت، یه تاخیر تو پردازش تراکنش‌ها مشکلی ایجاد نمی‌کنه، چون سیستم فقط یک بار در ماه اطلاعات رو پردازش می‌کنه.

پردازش بلادرنگ (Real-Time Processing)

پردازش بلادرنگ یعنی پردازش تراکنش‌ها همون لحظه که اتفاق می‌افتن. این روش باعث می‌شه که هیچ تاخیری تو پردازش وجود نداشته باشه و نتیجه نهایی دقیق‌تر باشه.

مثال: یه سایت فروش آنلاین ممکنه از TPS برای پردازش تراکنش‌های کارت اعتباری در لحظه استفاده کنه تا مطمئن بشه که پرداخت انجام شده قبل از اینکه فرآیند ارسال کالا شروع بشه. پردازش بلادرنگ به شرکت کمک می‌کنه که سریع‌تر خطاها رو شناسایی و رفع کنه و سرعت پاسخگویی کلی سیستم رو هم بالا ببره.

اجزای سیستم پردازش تراکنش

هر TPS چهار بخش اصلی داره که به عملکردش کمک می‌کنن:

ورودی‌ها (Inputs)

ورودی، همون درخواست اصلی برای یه محصول یا پرداخت هست که از یه منبع خارجی به TPS شرکت می‌رسه. اگه شرکت از پردازش دسته‌ای استفاده کنه، TPS گروهی از ورودی‌ها رو ذخیره می‌کنه و بعداً پردازش می‌کنه. در مقایسه، توی یه سیستم بلادرنگ، هر ورودی همون لحظه که می‌رسه، پردازش می‌شه.

معمولاً ورودی‌ها شامل موارد زیر هستن:

• فاکتورها
• صورت‌حساب‌ها
• کوپن‌ها
• سفارش‌های سفارشی

سیستم پردازش (Processing System)

سیستم پردازش، هر ورودی رو می‌خونه و یه خروجی مفید مثل رسید ایجاد می‌کنه. این بخش می‌تونه بهت کمک کنه تا داده‌های ورودی رو تعریف کنی و بدونی خروجی چه شکلی باید باشه. بسته به نوع TPS که شرکتت استفاده می‌کنه، زمان پردازش ممکنه متفاوت باشه.

ذخیره‌سازی (Storage)

بخش ذخیره‌سازی تو TPS جاییه که شرکت ورودی‌ها و خروجی‌ها رو نگه می‌داره. بعضی شرکت‌ها این مدارک رو توی یه دیتابیس ذخیره می‌کنن. این بخش تضمین می‌کنه که مدارک به درستی سازماندهی، ایمن و در دسترس باشن تا بعداً استفاده بشن.

مثال: اگه یه فروشنده بخواد تایید کنه که شرکتت یه فاکتور رو پرداخت کرده، می‌تونی به سیستم ذخیره‌سازی خودت سر بزنی و فاکتور رو پیدا کنی تا ببینی پرداخت انجام شده یا نه.

خروجی‌ها (Outputs)

خروجی‌های TPS اسنادی هستن که سیستم بعد از پردازش همه ورودی‌ها تولید می‌کنه، مثل رسیدهایی که شرکت توی مدارکش نگه می‌داره. این اسناد می‌تونن به اعتبارسنجی یه فروش یا تراکنش کمک کنن و اطلاعات مهمی برای اهداف مالیاتی و دیگر امور رسمی فراهم کنن.

مثال: اگه یه فروشنده فاکتوری به شرکتت بفرسته، می‌تونی اون رو پرداخت کنی و تاییدیه پرداخت رو براش بفرستی. بعد می‌تونی فاکتور اصلی رو اصلاح کنی و توی TPS شرکت به عنوان "پرداخت شده" علامت بزنی.

ویژگی‌های سیستم پردازش تراکنش (TPS)

هدف اصلی هر سیستم پردازش تراکنش (TPS) اینه که تراکنش‌های کسب‌وکار رو بدون مشکل و به‌راحتی انجام بده. برای رسیدن به این هدف، یه TPS خوب باید چند تا ویژگی مهم داشته باشه:

• دسترسی کنترل‌شده: یه TPS قوی باید دسترسی به اطلاعات رو فقط برای کاربران مجاز و مدیران فراهم کنه. اینطوری امنیت اطلاعات کسب‌وکار تضمین می‌شه و فقط کسانی که مجاز هستن می‌تونن به داده‌ها دسترسی داشته باشن.
• ارتباط با محیط‌های خارجی: یه TPS باید به‌ راحتی با سیستم‌های خارجی مختلف ارتباط برقرار کنه. این ارتباط شامل تبادل اطلاعات بین مشتریان، فروشندگان، تامین‌کنندگان و حتی بانک‌ها و اعتباردهندگان هست.
• زمان پاسخ‌دهی سریع: برای TPSهایی که بلادرنگ کار می‌کنن، زمان پاسخ‌دهی سریع خیلی مهمه. کسب‌وکارهایی که می‌خوان تراکنش‌ها رو سریع و راحت برای مشتریانشون انجام بدن، به این ویژگی نیاز دارن.
• انعطاف‌پذیری محدود: هرچند یه TPS ممکنه قابل شخصی‌سازی باشه تا نیازهای مختلف سازمان رو برآورده کنه، اما باید تجربه‌ای ثابت و قابل تکرار رو ارائه بده. این یعنی تمام تراکنش‌ها باید به‌ طور مشابه پردازش بشن، بدون توجه به متغیرهایی مثل زمان، مکان یا کاربر.
• قابلیت اطمینان: ثبات و امنیت از اجزای حیاتی یه TPS با کیفیت هستن. داده‌های تراکنش باید بدون خطا حفظ بشن و اسناد منبع به‌ طور منظم پشتیبان‌گیری بشن تا همیشه برای تأیید در دسترس باشن.
• توزیع بین سیستمی: یه TPS در انزوا کار نمی‌کنه و باید بتونه داده‌ها و دستورالعمل‌ها رو با سایر سیستم‌های داخلی، مثل سیستم‌های پردازش فروش یا سیستم‌های دفترکل، به اشتراک بذاره.

این ویژگی‌ها کمک می‌کنن تا TPS بتونه وظایف خودش رو به بهترین شکل انجام بده و کسب‌وکارها رو در مسیر درست نگه داره.

مزایای سیستم پردازش تراکنش (TPS)

استفاده از سیستم پردازش تراکنش (TPS) مزایای زیادی داره که در ادامه به چند مورد از اون‌ها اشاره می‌کنیم:

• افزایش سرعت تراکنش‌ها: وقتی یه TPS توی کسب‌وکار نصب بشه، سرعت انجام هر تراکنش به طور قابل توجهی بالا می‌ره و زمان انتظار مشتری‌ها کم می‌شه. بعضی از سیستم‌ها تراکنش‌ها رو به صورت بلادرنگ پردازش می‌کنن، در حالی که بعضی دیگه اطلاعات تراکنش‌ها رو در طول یه دوره زمانی جمع‌آوری می‌کنن و بعداً، معمولاً بعد از ساعات کاری، پردازش می‌کنن.
• بهبود کارایی هزینه‌ها: یه TPS می‌تونه هزاران تراکنش رو در طول روز مدیریت و سازماندهی کنه. این کار به شرکت کمک می‌کنه تا هزینه‌ها رو کاهش بده، چون نیازی به ارتقاء مداوم سیستم یا استفاده از چندین سیستم برای پاسخگویی به نیازها نخواهد بود.
• افزایش قابلیت اطمینان: استفاده از TPS باعث می‌شه تراکنش‌های مشتری‌ها سریع و دقیق پردازش بشه. یه TPS قابل اعتماد می‌تونه به سازمان کمک کنه تا از هزینه‌های مربوط به رفع مشکلات یا کدنویسی برای سیستم‌های معیوب جلوگیری کنه.
• مدیریت خودکار: TPS بخش زیادی از مدیریت منابع داخلی و درآمدهای شرکت رو خودکار می‌کنه. با افزایش خودکارسازی، کارکنان کمتر نیاز به بررسی تراکنش‌ها دارن. این موضوع برای افزایش سودآوری کسب‌وکار مهمه، چون به کارکنان فرصت بیشتری می‌ده تا روی وظایف مهم‌تری که نیاز به تفکر انتقادی دارن، تمرکز کنن.

این مزایا کمک می‌کنن که کسب‌وکارها بهره‌وری بیشتری داشته باشن و در عین حال، هزینه‌ها و زمان‌های اضافی رو کاهش بدن.

مثال‌هایی از سیستم پردازش تراکنش (TPS)

سیستم‌های پردازش تراکنش (TPS) برای هر کسب‌وکاری ضروری هستن و وظیفه‌ی مدیریت تراکنش‌های مالی روزانه رو بر عهده دارن.

در ادامه چند نمونه واقعی از TPS رو که ممکنه باهاشون برخورد کرده باشی، بررسی می‌کنیم:

• خرده‌فروشی

سیستم‌های نقطه فروش (POS): وقتی توی والمارت کارتت رو می‌کشی، سیستم نقطه فروش (مثلاً Square یا سیستم‌های مشابه) همون TPS هست که وارد عمل می‌شه. این سیستم اطلاعات خریدت رو ثبت می‌کنه، موجودی انبار رو به‌روزرسانی می‌کنه و با استفاده از کارت بانکیت تراکنش رو نهایی می‌کنه.

• بانکداری

دستگاه‌های خودپرداز (ATM): وقتی از دستگاه خودپرداز پول می‌گیری یا موجودی حسابت رو چک می‌کنی، TPS داره کار می‌کنه. این سیستم هویتت رو تایید می‌کنه، اطلاعات حساب رو از بانک می‌گیره، موجودی رو به‌روزرسانی می‌کنه و پول رو بهت می‌ده.

• تجارت الکترونیک

پلتفرم‌های خرید آنلاین: وقتی توی یه سایت خرید آنلاین مثل آمازون چیزی به سبد خریدت اضافه می‌کنی و خریدت رو نهایی می‌کنی، TPS وارد عمل می‌شه. این سیستم جزئیات سفارشت رو پردازش می‌کنه، اطلاعات پرداخت رو تایید می‌کنه و موجودی محصولات رو به‌روزرسانی می‌کنه.

• امور مالی

بورس‌های اوراق بهادار: هر معامله‌ای که توی بورس‌هایی مثل بورس نیویورک انجام می‌شه، توسط یه TPS پیچیده مدیریت می‌شه. این سیستم مطمئن می‌شه که سفارش‌های خرید و فروش با هم تطابق دارن، قیمت سهام رو به‌روزرسانی می‌کنه و تراکنش‌ها رو به صورت الکترونیکی نهایی می‌کنه.

• رزرو سیستم‌های هوایی

سیستم‌های رزرو بلیط هواپیما: وقتی آنلاین یه بلیط هواپیما رزرو می‌کنی، TPS در پس‌زمینه داره کار می‌کنه. این سیستم موجودی صندلی‌ها رو چک می‌کنه، اطلاعات پرداختت رو تایید می‌کنه و بلیط و ایمیل تایید رو برات می‌فرسته.

TPS توی صنایع مختلف به کار گرفته می‌شه تا پردازش تراکنش‌ها به صورت کارآمد، دقیق و بلادرنگ انجام بشه و عملیات کسب‌وکار به خوبی پیش بره.

چطور یه سیستم پردازش تراکنش بسازیم؟

ساختن یه TPS از صفر می‌تونه کار پیچیده و زمان‌بری باشه. این کار نیاز به تخصص توی حوزه‌هایی مثل مدیریت دیتابیس، درک منطق پردازش تراکنش و پیاده‌سازی تدابیر امنیتی قوی داره.

یه روش جایگزین اینه که از یه راه‌حل آماده مثل پلتفرم SDK.finance استفاده کنی. این پلتفرم مخصوص ساخت سیستم‌های پردازش تراکنش طراحی شده و می‌تونه بهت کمک کنه محصولت رو سریع‌تر راه‌اندازی کنی:

• پلتفرم آماده: SDK.finance یه راه‌حل مقیاس‌پذیر با قابلیت‌های پردازش تراکنش داره که باعث می‌شه توی زمان و منابع توسعه صرفه‌جویی کنی.
• مقیاس‌پذیری: این پلتفرم می‌تونه بیش از ۲۷۰۰ تراکنش در ثانیه رو مدیریت کنه و با تنظیمات پایه، روزانه بیش از ۲۳۳ میلیون تراکنش رو انجام بده.
• رویکرد API-محور: معماری API-محور این پلتفرم، ادغام‌های سفارشی با ارائه‌دهندگان ثالث رو راحت‌تر می‌کنه.
• ادغام‌های آماده: این سیستم با فروشندگان کلیدی برای پذیرش پرداخت، صدور کارت و رعایت قوانین KYC از قبل یکپارچه شده.
• زمان سریع‌تر به بازار: با داشتن نرم‌افزار آماده و ادغام‌های داخلی، می‌تونی زمان توسعه رو به‌طور قابل توجهی کاهش بدی و محصولت رو سریع‌تر به بازار عرضه کنی.

این راه‌حل بهت این امکان رو می‌ده که روی ویژگی‌های اصلی کسب‌وکارت تمرکز کنی و محصولت رو سریع‌تر راه‌اندازی کنی.

سوالات متداول

1. سیستم پردازش تراکنش (TPS) چیه؟

TPS یه سیستم کامپیوتریه که همه تراکنش‌های مالی یه شرکت رو مدیریت می‌کنه. این کار شامل ثبت، بازیابی و اصلاح داده‌های مربوط به اون تراکنش‌هاست. فکر کن TPS مثل یه حسابدار خستگی‌ناپذیره که پشت صحنه داره کار می‌کنه و مطمئن می‌شه که هر خرید، فروش و پرداختی درست و دقیق ثبت و پردازش بشه.

2. انواع مختلف سیستم پردازش تراکنش چیه؟

دو نوع اصلی داریم:

• پردازش بلادرنگ: این سیستم تراکنش‌ها رو همون لحظه که اتفاق می‌افتن پردازش می‌کنه و به‌روزرسانی و پاسخ‌دهی فوری داره. این نوع پردازش برای موقعیت‌هایی مثل بانکداری آنلاین یا بورس‌های اوراق بهادار که نیاز به داده‌های لحظه‌ای دارن، ایده‌آله.
• پردازش دسته‌ای: توی این روش، تراکنش‌ها گروه‌بندی می‌شن و به‌صورت دوره‌ای پردازش می‌شن. این روش معمولاً برای کارهای غیرضروری زمانی مثل پرداخت حقوق یا تولید گزارش‌ها استفاده می‌شه.

3. چطور می‌تونم یه سیستم پردازش تراکنش بسازم؟

ساختن یه TPS از پایه نیاز به تخصص‌های مختلف داره. یه راه دیگه اینه که از یه راه‌حل آماده مثل SDK.finance استفاده کنی. این پلتفرم یه موتور تراکنش آماده داره که می‌تونه زمان و منابع توسعه رو برات صرفه‌جویی کنه و بهت کمک کنه محصولاتی مثل کیف پول دیجیتال، پردازش پرداخت، نئوبانک‌ها و راه‌حل‌های انتقال پول رو سریع‌تر بسازی.

جمع‌بندی

سیستم‌های پردازش تراکنش (TPS) از اون ابزارهای حیاتی هستن که شاید توی پشت صحنه کار کنن، اما نقش مهمی توی زندگی روزمره ما و عملکرد کسب‌وکارها دارن. از خرید روزانه توی فروشگاه‌ها تا تراکنش‌های بانکی و حتی رزرو بلیط هواپیما، TPSها همه‌جا حضور دارن تا تراکنش‌ها رو به‌طور سریع، دقیق و امن انجام بدن.

با انتخاب یه TPS مناسب، کسب‌وکارها می‌تونن فرآیندهای مالی‌شون رو بهبود بدن، هزینه‌ها رو کاهش بدن و اطمینان پیدا کنن که همه‌ چیز به‌طور منظم و بدون مشکل پیش می‌ره. چه بخوای یه سیستم جدید بسازی یا از یه راه‌حل آماده استفاده کنی، داشتن یه TPS قوی می‌تونه تفاوت بزرگی توی موفقیت و کارایی کسب‌وکارت ایجاد کنه.

در نهایت، TPSها به عنوان ستون فقرات بسیاری از عملیات‌های تجاری مدرن، تضمین می‌کنن که کسب‌وکارها با اطمینان و بهینه کار کنن و به مشتریانشون خدمات بهتری ارائه بدن.