آیا تا به حال در پروژه‌های نرم‌افزاری با این دوراهی مواجه شده‌اید که باید بین سرعت توسعه و کیفیت کد یکی را انتخاب کنید؟ بسیاری از تیم‌های نرم‌افزاری با این چالش روبرو هستند و اغلب با فشار زمانی، کیفیت کد را قربانی می‌کنند.

اما آیا واقعاً باید بین سرعت توسعه و کیفیت نرم‌افزار یکی را انتخاب کرد؟ آیا تست نویسی در برنامه نویسی واقعاً باعث کندی پیشرفت پروژه می‌شود؟

در این مقاله به بررسی دیدگاه‌های عمران باتمان قلیچ، مهندس نرم‌افزار با هفت سال تجربه در شرکت دیبار، درباره جایگاه تست در کیفیت محصول و تأثیر آن بر سرعت توسعه می‌پردازیم.

تقابل خیالی کیفیت و سرعت در توسعه نرم‌افزار

یکی از باورهای رایج در دنیای توسعه نرم‌افزار، وجود نوعی تضاد بین کیفیت و سرعت است. بسیاری از تیم‌ها با این استدلال که "وقت کافی نداریم" از پرداختن به کیفیت سر باز می‌زنند.

اما عمران معتقد است که دنیای امروز به این نتیجه رسیده که چنین تضادی واقعاً وجود ندارد:

"هر چقدر کیفیت را در محصول و توسعه محصول بالا ببرید، سرعتتان هم افزایش می‌یابد. اگر افزایش نمی‌یابد، احتمالاً آن چیزی که روی آن کار می‌کنید کیفیت نیست یا دامنه کارتان خیلی کوچک است."

تست نویسی یکی از مهمترین ابزارهای افزایش کیفیت کد است که متأسفانه در بسیاری از پروژه‌های ایرانی نادیده گرفته می‌شود. اما همانطور که خواهیم دید، این ابزار می‌تواند به افزایش سرعت توسعه نیز کمک کند.

استثنای کیفیت: محدودیت زمانی در پروژه‌های کوتاه‌مدت

البته باتمان قلیچ به یک استثنا در این قاعده اشاره می‌کند و آن محدودیت زمانی است. در استارتاپ‌ها یا پروژه‌هایی با عمر کوتاه‌تر از شش ماه، ممکن است بتوان تا حدودی کیفیت را فدا کرد، زیرا بدهی فنی حاصل از این تصمیم معمولاً در بازه‌های زمانی طولانی‌تر خود را نشان می‌دهد.

با این حال، حتی در چنین شرایطی، برخی اصول کیفی مانند تست نویسی اساسی می‌تواند همچنان ارزشمند باشد و به جای کاهش سرعت، به افزایش آن کمک کند. این موضوع به خصوص در مواردی که تغییرات مکرر در کد وجود دارد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

منحنی نزولی سرعت توسعه بدون تست

وقتی صحبت از توسعه بلندمدت محصول می‌شود، سرعت توسعه بدون توجه به کیفیت، حالتی نمایی و رو به کاهش پیدا می‌کند. باتمان قلیچ این روند را این‌گونه توصیف می‌کند:

"در ابتدا، سرعتمان بالاست. بسیاری از مفاهیم کیفیت را رعایت نمی‌کنیم و سریع نتیجه می‌گیریم. اما خرده خرده که محصول بالغ‌تر می‌شود، دردسرها و مقیاس بزرگ‌تر می‌شود، توسعه روی آن محصول سخت‌تر شده و هزینه‌ها بیشتر خودشان را نشان می‌دهند."

در این شرایط، دو رویکرد مدیریتی وجود دارد:

• استفاده از برنامه‌نویسان با استعداد که بتوانند با کدهای پیچیده و عجیب و غریب مشکلات را حل کنند
• حل ریشه‌ای مشکل با تمرکز بر کیفیت کد و تست نویسی

رویکرد اول ممکن است در کوتاه مدت جواب دهد، اما در بلندمدت منجر به افزایش پیچیدگی کد و وابستگی به افراد خاص می‌شود. رویکرد دوم اگرچه ممکن است در ابتدا زمان‌بر به نظر برسد، اما در نهایت به پایداری بیشتر و سرعت توسعه بالاتر منجر می‌شود.

جایگاه تست در کیفیت نرم‌افزار

بسیاری از تیم‌های توسعه، تست نویسی را یک امکان لوکس می‌دانند که فقط برای پروژه‌های بزرگ، سازمانی و بلندمدت معنادار است. اما باتمان قلیچ بر این باور است که تست، زیرمجموعه‌ای از پارامترهای کیفی است که حتی در پروژه‌های کوچک یک یا دو هفته‌ای نیز ارزشمند است.

برای درک بهتر مفهوم تست، با انواع اصلی آن آشنا شویم:

• یونیت تست: آزمودن کوچکترین واحدهای کد (مانند توابع)
• تست یکپارچگی: بررسی تعامل بین ماژول‌های مختلف
• تست عملکرد: ارزیابی کارایی و سرعت نرم‌افزار
• تست رگرسیون: اطمینان از عدم شکستن قابلیت‌های قبلی با تغییرات جدید

هر یک از این تست‌ها نقش مهمی در تضمین کیفیت نرم‌افزار دارند و انتخاب نوع مناسب تست بستگی به ماهیت پروژه و نیازهای آن دارد. در پروژه‌های کوچک، معمولاً تمرکز بر یونیت تست و تست یکپارچگی اساسی می‌تواند بیشترین بازدهی را داشته باشد.

تجربه عملی: ارزش تست حتی برای اسکریپت‌های کوچک

برای درک بهتر ارزش تست نویسی، باتمان قلیچ تجربه شخصی خود را در نوشتن تست برای یک اسکریپت کوچک بیست خطی به اشتراک می‌گذارد:

"اسکریپت قرار بود یک فایل را تغییر دهد، یک پروژه را کلون کند، فایلی را با الگویی خاص پیدا کرده و محتوایی را در آن عوض کند. بدون تست، هر بار باید فایل نمونه را به حالت اولیه برمی‌گرداندیم، اسکریپت را اجرا می‌کردیم و نتیجه را می‌دیدیم - فرایندی که حدود ۲۰ تا ۳۰ ثانیه طول می‌کشید."

او توضیح می‌دهد که در یک دوره توسعه ۵ ساعته، این فرایند باید ۵۰ تا ۶۰ بار تکرار می‌شد، یعنی زمانی قابل توجه. در مقابل، با نوشتن تست (که تنها ۴-۵ دقیقه زمان برد)، تمام سناریوها با هر تغییر در کد ظرف ۲ ثانیه بررسی می‌شدند.

این مثال به خوبی نشان می‌دهد که حتی برای کدهای بسیار کوچک، سرمایه‌گذاری اندک در تست نویسی می‌تواند بازگشت سرمایه قابل توجهی در زمان توسعه داشته باشد. محاسبه ساده نشان می‌دهد که با صرف ۵ دقیقه برای نوشتن تست، حدود ۲۵ دقیقه (۵۰ بار × ۳۰ ثانیه) صرفه‌جویی در زمان حاصل شده است.

مزایای تست نویسی در پروژه‌های کوچک

حتی در پروژه‌های کوچک، تست نویسی می‌تواند مزایای متعددی داشته باشد:

• کاهش چشمگیر زمان عیب‌یابی: تست‌ها به سرعت مشکلات را شناسایی می‌کنند.
• اطمینان از صحت تغییرات جدید: می‌توانید با اطمینان بیشتری کد را تغییر دهید.
• مستندسازی غیرمستقیم: تست‌ها نشان می‌دهند کد چگونه باید رفتار کند.
• امکان بازسازی کد: با داشتن تست، می‌توانید کد را بهبود دهید بدون آنکه نگران شکستن عملکرد باشید
• کاهش استرس در زمان استقرار: اطمینان از عملکرد صحیح قبل از انتشار نسخه جدید.

این مزایا در پروژه‌های بزرگ‌تر حتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند، زیرا پیچیدگی و ریسک تغییرات با افزایش اندازه پروژه به شدت افزایش می‌یابد.

جمع‌بندی

تست نویسی در برنامه نویسی نه تنها یک هزینه اضافی نیست، بلکه سرمایه‌گذاری هوشمندانه‌ای است که به افزایش سرعت توسعه کمک می‌کند. برخلاف تصور رایج، کیفیت و سرعت در تقابل با یکدیگر نیستند، بلکه مکمل یکدیگرند.

حتی در پروژه‌های کوچک، زمان صرف شده برای نوشتن تست‌ها با کاهش چشمگیر زمان عیب‌یابی و اصلاح خطاها جبران می‌شود.

پیشنهادهای کاربردی برای شروع تست نویسی

• حتی برای پروژه‌های کوتاه‌مدت، زمانی را به تست نویسی اختصاص دهید.
• هزینه و زمان تست نویسی را در مقابل زمان صرفه‌جویی شده در عیب‌یابی و اصلاح محاسبه کنید.
• کیفیت را نه به عنوان مانعی برای سرعت، بلکه به عنوان تسهیل‌کننده سرعت پایدار در بلندمدت در نظر بگیرید.