مدیریت دیتابیس‌های MySQL یکی از مهارت‌های پایه‌ای برای هر توسعه‌دهنده حرفه‌ای وردپرس به حساب میاد. Adminer کارتو تو این زمینه خیلی راحت‌تر می‌کنه.

هر سایت وردپرسی نیاز به یه دیتابیس داره تا بتونه کار کنه، چون همه اطلاعات مهم سایتت اونجا ذخیره می‌شه. البته که phpMyAdmin سال‌هاست به عنوان یه ابزار اصلی برای مدیریت دیتابیس‌های MySQL و MariaDB شناخته شده، اما Adminer یه جایگزین عالیه. این ابزار پر از ویژگی‌های کاربردیه و ظاهرش هم قشنگ‌تره. تازه، کلش توی یه فایل PHP سبک قرار گرفته که خیلی سریع می‌تونی روی سرورت نصبش کنی.

تو این پست قراره Adminer رو بهت معرفی کنیم، بگیم چرا از phpMyAdmin بهتره و چطور می‌تونی ازش برای مدیریت دیتابیس‌های خودت استفاده کنی. همچنین می‌خوایم ببینیم DevKinsta چطور با استفاده از Adminer مدیریت دیتابیس وردپرس رو توی محیط‌های لوکال خیلی راحت کرده.

خب، بزن بریم که شروع کنیم!

Adminer چیه؟

Adminer (که قبلاً به اسم phpMinAdmin شناخته می‌شد) یه ابزار مدیریت دیتابیسه که به صورت رایگان و متن‌بازه و با زبان PHP نوشته شده. نصبش خیلی راحته، فقط کافیه فایل PHP اون رو آپلود کنی، تو مرورگرت بهش دسترسی پیدا کنی و وارد شی.

برخلاف phpMyAdmin که فقط از MySQL و MariaDB پشتیبانی می‌کنه، Adminer قابلیت مدیریت دیتابیس‌های دیگه‌ای مثل PostgreSQL، SQLite، MS SQL، Oracle، SimpleDB، Elasticsearch، MongoDB و Firebird رو هم داره. تازه، تو ۴۳ زبان مختلف هم در دسترسه.

Adminer یه رابط کاربری ساده و راحت داره، از خیلی از قابلیت‌های MySQL بهتر پشتیبانی می‌کنه، عملکرد بالاتری داره و امنیت بیشتری هم ارائه می‌ده.

حالا بیاین ببینیم چطور می‌تونیم Adminer رو نصب کنیم!

چطور از Adminer استفاده کنیم؟

خب، قبل از اینکه نصبش کنی، چند تا چیز خیلی ساده لازمه که Adminer روی سرورت کار کنه:

• نصب یکی از نسخه‌های PHP 5، 7 یا 8
• داشتن یه درایور دیتابیس (مثل MySQL، PostgreSQL و غیره)

همین!

حالا برو و آخرین نسخه Adminer رو از سایت رسمی‌ش دانلود کن. اگه فقط می‌خوای MySQL یا MariaDB رو مدیریت کنی (مثلاً برای یه سایت وردپرسی)، می‌تونی نسخه‌های سبک‌تر فقط با MySQL و به زبان انگلیسی رو هم از همون‌جا پیدا کنی. 

اگه اهل خط فرمانی، می‌تونی مستقیم با استفاده از دستور curl، فایل رو توی پوشه مورد نظرت دانلود کنی:

curl -o https://github.com/vrana/adminer/releases/download/v4.7.8/adminer-4.7.8.php

نسخه 4.7.8 Adminer آخرین نسخه پایداره و از PHP 8 هم پشتیبانی می‌کنه. البته اگه نسخه جدیدتری اومده باشه، می‌تونی توی URL بالا شماره نسخه رو تغییر بدی و دانلود کنی.

بعد از اینکه فایل رو دانلود کردی، می‌تونی اون رو تو هر پوشه‌ای که دلت می‌خواد روی سرورت قرار بدی، مثلاً تو پوشه اصلی (root) سایت. البته بهتره همه ابزارهای جانبی رو توی یه پوشه جداگانه بذاری، مثل "vendor" یا "assets".

تبریک! الان Adminer روی سرورت نصب شده. طراحی plug-and-play این ابزار یعنی تقریباً روی هر سروری کار می‌کنه.

چطور به Adminer دسترسی داشته باشیم؟

برای دسترسی به Adminer، فقط کافیه آدرس فایلش رو تو مرورگرت وارد کنی.

مثلاً اگه فایلش رو تو پوشه اصلی سایتت قرار دادی، می‌تونی به این شکل بهش دسترسی پیدا کنی:

https://your-website.com/adminer-4.7.8.php

اگه دامنه نداری، می‌تونی با آدرس IP سرور یا حتی از طریق localhost تو محیط لوکال بهش دسترسی پیدا کنی. 

حالا که Adminer رو باز کردی، می‌تونی وارد هر دیتابیسی که روی سرورت نصب کردی بشی. حتی اگه اسم دیتابیس رو هم وارد نکنی، Adminer توی صفحه بعدی همه دیتابیس‌ها رو بهت نشون می‌ده.

گزینه "Permanent login" هم وجود داره که با تیک زدنش، اطلاعات ورودت ذخیره می‌شه و دفعه بعد راحت‌تر می‌تونی دوباره به همون جلسه دسترسی پیدا کنی.

قابلیت‌های Adminer

Adminer کلی ویژگی داره که مدیریت دیتابیس‌ها رو برای ما راحت‌تر می‌کنه. حالا وقتشه که یکی یکی بریم سراغشون و ببینیم این ابزار چیا تو چنته داره!

اتصال به سرور دیتابیس

اول از همه، Adminer بهت اجازه می‌ده خیلی راحت به سرور دیتابیس متصل بشی. یعنی چی؟ یعنی فقط با وارد کردن نام سرور، یوزرنیم و پسورد، سریعاً می‌تونی به دیتابیس دسترسی پیدا کنی. حالا فرقی نمی‌کنه دیتابیست MySQL باشه یا PostgreSQL یا حتی MongoDB، ادمینر با همه‌شون کار می‌کنه. اینطوری نیازی نیست برای هر دیتابیس از یه ابزار متفاوت استفاده کنی.

ایجاد یک دیتابیس جدید

اگه تازه می‌خوای یه دیتابیس جدید بسازی، Adminer این کار رو خیلی راحت کرده. فقط کافیه نام دیتابیس رو وارد کنی و نوع رمزگذاری (Collation) رو انتخاب کنی. بعدش با یه کلیک، دیتابیس جدیدت آماده می‌شه و می‌تونی بلافاصله شروع به کار کنی.

تغییر نام و نوع رمزگذاری دیتابیس

گاهی وقتا لازم می‌شه نام دیتابیس یا حتی نوع رمزگذاریش رو تغییر بدی. توی Adminer خیلی راحت می‌تونی این کار رو انجام بدی. فقط کافیه به تنظیمات دیتابیس بری و اسم جدید یا نوع Collation رو انتخاب کنی. هیچ دردسری هم نداره و همون لحظه تغییرات اعمال می‌شه.

کاوش در ساختار دیتابیس

Adminer یه نمای کلی از ساختار دیتابیس بهت نشون می‌ده. می‌تونی تمام جداول، ستون‌ها، روابط و همه چیز رو خیلی واضح ببینی. اگه تازه شروع به کار با یه دیتابیس جدید کردی و می‌خوای بفهمی چه چیزایی داخلشه، این قابلیت خیلی به دردت می‌خوره.

بررسی داده‌ها و ساختار جداول

با Adminer می‌تونی داده‌های داخل جداول رو ببینی، ساختار هر جدول رو بررسی کنی و مطمئن بشی که همه چیز سر جاشه. مثلاً می‌تونی ببینی چه ستون‌هایی توی هر جدول هست، نوع داده‌ها چیه و حتی می‌تونی داده‌ها رو فیلتر کنی تا فقط اونایی که به دردت می‌خوره رو نمایش بدی.

تغییر تنظیمات جدول و ستون‌ها

فرض کن یه جدول داری و می‌خوای نوع داده یکی از ستون‌ها رو تغییر بدی یا یه ستون جدید اضافه کنی. توی Adminer، این کار به سادگی آب خوردنه. می‌تونی تنظیمات هر ستون رو عوض کنی یا حتی کل جدول رو تغییر بدی.

درج رکوردهای جدید و به‌روزرسانی رکوردهای موجود

اگه می‌خوای داده‌های جدید به جدول اضافه کنی یا داده‌های قدیمی رو به‌روزرسانی کنی، Adminer این امکان رو فراهم کرده. خیلی ساده می‌تونی رکورد جدید درج کنی یا رکوردهای قبلی رو اصلاح کنی. مثلاً اگه کاربر جدیدی به سایت اضافه شده، اطلاعاتش رو وارد می‌کنی یا اگه بخوای اطلاعات کاربر قبلی رو آپدیت کنی، فقط با چند کلیک انجام می‌شه.

جستجو در تمام جداول

یکی از ویژگی‌های باحال Adminer اینه که می‌تونی توی کل جداول دیتابیس جستجو کنی. مثلاً اگه دنبال یه کاربر خاص با یه ایمیل مشخص می‌گردی، خیلی راحت می‌تونی از قابلیت جستجو استفاده کنی و سریع پیداش کنی. این باعث می‌شه کار با دیتابیس خیلی سریع‌تر و راحت‌تر بشه.

خالی کردن، حذف، جابجایی و کپی جداول

Adminer بهت این امکان رو می‌ده که جدول‌ها رو خالی (truncate) کنی، کامل حذفشون کنی (drop) یا حتی اون‌ها رو جابجا و کپی کنی. مثلاً اگه یه جدول خیلی بزرگ داری که می‌خوای همه داده‌هاش رو پاک کنی ولی ساختارش رو نگه داری، می‌تونی از گزینه خالی کردن استفاده کنی.

ایجاد جداول، نماها، روال‌ها و رویدادها

اگه نیاز داری یه جدول جدید بسازی یا یه نمای جدید (view) برای مشاهده بهتر داده‌ها داشته باشی، Adminer این کار رو خیلی راحت می‌کنه. حتی اگه بخوای روال‌ها (procedures) یا رویدادهای خاصی تو دیتابیس ایجاد کنی، Adminer ابزارهای لازم رو در اختیارت قرار می‌ده.

وارد کردن یا اکسپورت کردن دیتابیس

یکی از قابلیت‌های خیلی کاربردی Adminer اینه که می‌تونی دیتابیس‌هات رو به راحتی وارد یا اکسپورت (import/export) کنی. فرض کن می‌خوای یه بک‌آپ از دیتابیست بگیری یا می‌خوای داده‌ها رو به یه دیتابیس دیگه انتقال بدی. با این ابزار خیلی سریع می‌تونی دیتابیس رو به فرمت‌های مختلف صادر کنی یا دیتابیس‌های دیگه رو وارد کنی.

اجرای کوئری‌های SQL

اگه نیاز داری کوئری‌های خاصی رو اجرا کنی، Adminer بهت این امکان رو می‌ده که مستقیم دستورهای SQL رو وارد کنی و اجراشون کنی. این برای وقتی که می‌خوای یه عملیات خاص رو خیلی سریع انجام بدی، واقعاً مفیده.

نمایش و ایجاد سطوح دسترسی (کاربران)

با Adminer می‌تونی کاربرهای دیتابیس رو مدیریت کنی. یعنی می‌تونی سطوح دسترسی جدید برای کاربران ایجاد کنی، یا دسترسی‌های قبلی رو ویرایش کنی. مثلاً اگه بخوای کاربری رو محدود به فقط مشاهده داده‌ها کنی یا یه کاربر جدید بسازی که دسترسی کامل به دیتابیس داشته باشه، Adminer این کار رو خیلی راحت انجام می‌ده.

گزینه‌های سفارشی‌سازی گسترده

آخرین ویژگی که شاید از همه جالب‌تر باشه، امکان سفارشی‌سازی Adminer هست. یعنی می‌تونی شکل و شمایل Adminer رو به دلخواه خودت تغییر بدی، افزونه‌ها رو نصب کنی و حتی توابع جدید بهش اضافه کنی. این یعنی کاملاً می‌تونی Adminer رو بر اساس نیازهای خودت تنظیم کنی و ازش استفاده کنی.

همه این ویژگی‌ها دست به دست هم دادن تا Adminer به یه ابزار فوق‌العاده برای مدیریت دیتابیس‌ها تبدیل بشه. از اتصال سریع به دیتابیس گرفته تا امکانات پیشرفته مثل جستجو، تغییر ساختار جداول و اجرای کوئری‌ها، همه چیز به ساده‌ترین شکل ممکن در دسترس تو قرار گرفته.

phpMyAdmin چیه؟

phpMyAdmin یه ابزار متن‌باز و رایگانه که برای مدیریت دیتابیس‌های MySQL طراحی شده. این ابزار کاملاً با زبان PHP نوشته شده و به عنوان یه اپلیکیشن تحت وب شناخته می‌شه. در واقع، phpMyAdmin یکی از معروف‌ترین ابزارهای مدیریت MySQL در دنیاست و حسابی بین توسعه‌دهنده‌ها محبوب شده. چون باهاش می‌تونی کلی عملیات روی دیتابیس‌های MySQL و MariaDB انجام بدی.

با استفاده از phpMyAdmin، می‌تونی جدول‌های دیتابیس رو ایجاد، به‌روزرسانی، حذف یا تغییر بدی، و حتی دیتابیس‌هات رو وارد (import) یا صادر (export) کنی. این ابزار یه رابط کاربری خیلی کاربردی داره که بهت اجازه می‌ده بدون نیاز به نوشتن کد، عملیات مختلفی رو روی دیتابیس‌هات انجام بدی؛ مثلاً مدیریت دیتابیس‌ها، جداول، روابط، ستون‌ها، شاخص‌ها (Indexes)، مجوزها، کاربران و... رو خیلی راحت انجام بدی. همچنین برای کارهای مدیریتی سطح بالا مثل ساخت دیتابیس یا اجرای کوئری‌ها، phpMyAdmin واقعاً کارتو ساده‌تر می‌کنه.

یکی از ویژگی‌های خوب phpMyAdmin اینه که از زبان‌های RTL (راست به چپ) و LTR (چپ به راست) پشتیبانی می‌کنه، یعنی برای کاربران فارسی‌زبان هم کاملاً مناسبه. باهاش می‌تونی کوئری‌های MySQL رو اجرا کنی، جدول‌ها رو تعمیر، بهینه‌سازی و بررسی کنی و کلی دستور دیگه برای مدیریت دیتابیس انجام بدی.

مقایسه Adminer و phpMyAdmin

هر دو ابزار برای مدیریت دیتابیس طراحی شدن و حسابی کاربردی هستن، ولی هرکدوم نقاط قوت و ضعف خودشون رو دارن. بیایید یه مقایسه ساده بین این دو داشته باشیم:

امنیت دیتابیس

طبق گفته تیم Adminer، امنیت اولویت شماره یک در توسعه این ابزار هست. برای مثال، Adminer دسترسی به دیتابیس‌هایی که رمز عبور ندارن رو مسدود می‌کنه و همین‌طور برای جلوگیری از حملات بروت‌فورس یا SQL injection، تعداد تلاش‌های اتصال رو محدود می‌کنه.

یکی از ویژگی‌های جالب Adminer اینه که به خاطر طراحی plug-and-play، هر وقت لازم نداری می‌تونی راحت از روی سرور حذفش کنی و هر وقت دوباره نیاز شد، دوباره به سرعت نصبش کنی. این در حالی هست که phpMyAdmin همچین امکانی رو به این راحتی نمی‌ده.

یه قابلیت دیگه Adminer اینه که با استفاده از افزونه login-ssl می‌تونی از طریق SSL به سرور دیتابیس MySQL متصل بشی، که امنیت رو بیشتر می‌کنه. همچنین، داشبورد Adminer بهت می‌گه اگه نسخه جدیدی از نرم‌افزار موجود باشه تا همیشه مطمئن باشی از آخرین نسخه استفاده می‌کنی.

عملکرد

بر اساس یه تست مستقل که توسط Juraj Hajdúch انجام شده، Adminer به طور متوسط 28 درصد سریع‌تر از phpMyAdmin عمل می‌کنه. این تست هرچند مال سال 2009 بوده، اما هنوز هم تنها تست مستقلیه که تا الان منتشر شده.

چون Adminer فقط از یه فایل سبک تشکیل شده، می‌تونی حتی روی سرورهای با منابع محدود هم به راحتی ازش استفاده کنی.

رابط کاربری (UI)

phpMyAdmin یه رابط گرافیکی ساده داره که با استفاده از HTML طراحی شده و بهت اجازه می‌ده دیتابیس‌های MySQL رو بسازی و مدیریت کنی. ولی Adminer یه رابط کاربری خیلی بهتر و جذاب‌تر داره. ویرایش جداول و ستون‌ها، وارد کردن دیتابیس یا گرفتن بک‌آپ توی Adminer واقعاً ساده‌تر و سریع‌تره.

تجربه کاربری (UX)

کار کردن با Adminer از همون اول خیلی راحت و بی‌دردسره. برعکس phpMyAdmin که کلی تنظیمات و پیکربندی نیاز داره، Adminer فقط نصب می‌شه و کار می‌کنه، بدون نیاز به دردسرهای اضافی.

رابط کاربری Adminer هم خیلی دوست‌داشتنی‌تر و ساده‌تره. تغییر جداول، ستون‌ها و مقدارهای اون‌ها با Adminer خیلی آسونه، وارد کردن دیتابیس یا گرفتن بک‌آپ هم به سادگی انجام می‌شه.

علاوه بر این، Adminer با استفاده از افزونه‌ها و تم‌ها بهت اجازه می‌ده که امکانات و ظاهرش رو بر اساس نیازهای خودت شخصی‌سازی کنی. از این لحاظ، Adminer یه برنده واضحه توی بحث تجربه کاربری.

اندازه فایل

Adminer یه ابزار مدیریت دیتابیس فوق‌العاده کم‌حجمه. اندازه‌ش حداقل 28 برابر کمتر از phpMyAdmin هست، با این که از دیتابیس‌های بیشتری پشتیبانی می‌کنه.

نسخه کامل Adminer (v4.7.8) فقط 478 کیلوبایته، در حالی که آخرین نسخه phpMyAdmin (v5.0.4) حدود 13.7 مگابایته. تازه این فایل phpMyAdmin هم فشرده‌س، یعنی اندازه واقعیش از این هم بیشتره. فرقش وقتی بیشتر مشخص می‌شه که نسخه MySQL-only Adminer رو مقایسه کنیم که فقط 354 کیلوبایته!

همگام‌سازی

phpMyAdmin امکان همگام‌سازی دیتابیس‌ها رو بدون دسترسی ریموت (remote) به سرور نمی‌ده و این مشکل ممکنه به خاطر فایروال سرور باشه. اما Adminer یه روش متفاوت داره و می‌تونه تغییراتی رو که روی سرور غیرقابل دسترسی انجام شده، همگام‌سازی کنه.

نوع Enum

Adminer برای ایجاد نوع Enum یه textarea ساده ارائه می‌ده که هر آیتم رو توی یه خط جدا می‌نویسی. ولی توی phpMyAdmin این کار پیچیده‌تره و باید از کاراکترهایی مثل بک‌اسلش و نقل قول استفاده کنی که ممکنه دردسرساز بشه.

کلیدهای خارجی (Foreign Keys)

توی phpMyAdmin نمی‌تونی به سادگی کلید خارجی چند ستونی ایجاد کنی. باید قبلش دستی ایندکس بسازی و بعد کلید خارجی رو تعریف کنی. اما Adminer این کار رو توی رابط کاربری خودش خیلی راحت‌تر کرده و بهت اجازه می‌ده سریع‌تر کلیدهای خارجی بسازی یا تغییر بدی.

سوالات متداول

1. Adminer رایگانه؟

بله، Adminer کاملاً رایگانه و می‌تونی بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای ازش استفاده کنی. فقط کافیه فایلش رو دانلود کنی و روی سرورت بذاری.

2. آیا Adminer امنه؟

بله، امنیت یکی از اولویت‌های اصلی Adminer هست. مثلاً دسترسی به دیتابیس‌هایی که رمز عبور ندارن رو مسدود می‌کنه و از حملات بروت‌فورس جلوگیری می‌کنه. فقط باید مطمئن بشی که اسکریپت‌های Adminer تو دسترس عموم نباشه.

3. چه دیتابیس‌هایی رو پشتیبانی می‌کنه؟

Adminer از دیتابیس‌های زیادی پشتیبانی می‌کنه، از جمله MySQL، PostgreSQL، SQLite، MS SQL، Oracle و حتی MongoDB. یعنی برای مدیریت اکثر دیتابیس‌های معروف به کار میاد.

4. نصب Adminer چقدر سخته؟

اصلاً سخت نیست! فقط کافیه یه فایل PHP رو دانلود کنی و تو سرورت قرار بدی. بعدش آدرس فایل رو تو مرورگرت وارد می‌کنی و بوم! Adminer آمادست.

5. چه تفاوتی بین Adminer و phpMyAdmin هست؟

Adminer سبک‌تر، سریع‌تر و کاربرپسندتره. برخلاف phpMyAdmin که حجم زیادی داره و پیچیده‌تره، Adminer فقط یه فایل سبک داره و خیلی راحت نصب و اجرا می‌شه.

6. می‌تونم Adminer رو شخصی‌سازی کنم؟

بله! با استفاده از افزونه‌ها و تم‌ها، می‌تونی ظاهر و امکانات Adminer رو کاملاً بر اساس نیاز خودت تغییر بدی.

7. برای استفاده از Adminer باید حتماً برنامه‌نویس باشم؟

نه اصلاً! کار با Adminer به قدری ساده‌ست که حتی اگه برنامه‌نویس نباشی هم می‌تونی راحت دیتابیس‌هات رو مدیریت کنی.

8. چطور دیتابیسم رو با Adminer وارد یا صادر کنم؟

خیلی راحت! Adminer بهت اجازه می‌ده که دیتابیس‌هات رو با چند کلیک ساده وارد (import) یا صادر (export) کنی.

9. آیا Adminer از SSL پشتیبانی می‌کنه؟

بله، با نصب افزونه login-ssl می‌تونی به دیتابیس خودت از طریق SSL متصل بشی و امنیت بیشتری داشته باشی.

10. برای استفاده از Adminer باید به سرور دسترسی داشته باشم؟

بله، چون Adminer یه ابزار تحت وبه، باید روی سرور نصب بشه. البته می‌تونی تو محیط لوکال (localhost) هم ازش استفاده کنی.

جمع‌بندی

Adminer یکی از بهترین انتخاب‌ها برای جایگزینی phpMyAdmin به حساب میاد. نه تنها سبک‌تره، بلکه سرعتش هم بیشتره و کار باهاش روون‌تره. با اینکه تو مراحل توسعه مداوم و نسبتاً متوسطیه، ولی همیشه به‌روزرسانی می‌شه و آخرین نسخه‌ش حتی از PHP 8 هم پشتیبانی می‌کنه، یعنی کاملاً برای آینده آماده‌ست. اگه پیشنهادی داری یا نکته‌ای به ذهنت می‌رسه، حتماً تو بخش نظرات برامون بنویس!