تصور کن که توی یه شهر بزرگ زندگی می‌کنی که هر گوشه و کنار شهر نیاز به مدیریت و نگهداری داره. شهر دیجیتال هم همچین حالتی داره و برای اینکه همه چیز به درستی کار کنه و هیچ مشکلی پیش نیاد، نیاز به تیمی داره که همه چیز رو مدیریت کنه. این تیم همون ITOps یا عملیات فناوری اطلاعاته. توی این مقاله می‌خوایم با هم ببینیم ITOps چیه، چرا مهمه و چطور می‌تونه به بهتر شدن کارها کمک کنه.

ITOps چیست؟

همون‌طور که گفتیم سیستم‌های IT مثل شهر بزرگی هستن که هر بخشش نیاز به مدیریت و نگهداری داره. ITOps (IT operations) یا عملیات فناوری اطلاعات، همون تیمی هست که مسئول این کارهاست. این تیم وظیفه داره تا اطمینان حاصل کنه که همه چیز به درستی کار می‌کنه و کاربران بدون هیچ مشکلی می‌تونن از خدمات IT استفاده کنن.

ITOps شامل همه فعالیت‌های مربوط به اجرای خدمات IT هست، مثل مدیریت سرورها، شبکه‌ها، نرم‌افزارها و دیتابیس‌ها. این بخش به صورت شبانه‌روزی کار می‌کنه تا مشکلات رو سریع تشخیص بده و حل کنه. همچنین، ITOps نقش مهمی در پیاده‌سازی فناوری‌های جدید مثل رایانش ابری و اتوماسیون نرم‌افزارها داره.

با ظهور هوش مصنوعی، بخشی از وظایف ITOps به AIOps (عملیات هوش مصنوعی) منتقل شده که به خودکارسازی فرآیندها و تحلیل داده‌ها کمک می‌کنه.

به طور کلی، ITOps همون چیزی هست که تضمین می‌کنه سیستم‌های IT همیشه آماده و قابل اعتماد باشن و کاربرها بتونن بدون هیچ مشکلی از خدمات استفاده کنن.

چرا ITOps مهم است؟

وقتی همه چیز خوب کار می‌کنه، به سختی متوجه می‌شی که ITOps داره کارش رو انجام می‌ده. دستگاه‌ها روشن می‌شن، کاربران وارد سیستم می‌شن و شبکه‌ها بدون مشکل کار می‌کنن. اما وقتی چیزی خراب می‌شه، ITOps می‌شه مرکز توجه و دلیل خوبی هم داره! زمان خرابی سیستم برای کسب‌وکارها بسیار پرهزینه‌ست. نقص‌های امنیتی می‌تونن برای تو و مشتریانت فاجعه‌بار باشن. حتی حوادث کوچک هم می‌تونن بهره‌وری کارمندان رو به شدت کاهش بدن. سرمایه‌گذاری در ITOps کمک می‌کنه تا از وقوع حوادث پرهزینه جلوگیری کنی و وقتی هم که اتفاقی می‌افته، سریع‌تر حل بشه. بهینه‌سازی‌های ITOps باعث افزایش کارایی، اطمینان بیشتر و بهره‌وری بهتر می‌شه. حالا بیا به جزئیات بیش‌تری از دلایل اهمیت ITOps بپردازیم.

بهبود کارایی

بیا یه مثال ساده بزنیم. فرض کن که توی یه شرکت دو نفر داریم: کایا و ساشا. کایا فوق‌العاده تو رفع مشکلات دستگاه‌های اندرویده ولی خیلی تو شرکت شناخته شده نیست. از طرف دیگه، ساشا که تو دستگاه‌های اپل تخصص داره، تو شرکت خیلی معروفه. حالا چون ساشا معروفه، همه مشکلات دستگاه‌های اپل و اندروید رو بهش می‌سپارن. این باعث می‌شه ساشا مجبور بشه همه مشکلات اندروید رو هم ببره پیش کایا، ولی چون خیلی سرش شلوغه، گاهی یادش می‌ره مشکل چی بوده.

اینجاست که ITOps وارد عمل می‌شه. حالا تصور کن دنیایی رو که ITOps توش به خوبی کار می‌کنه. تو این دنیا، کایا اولین نفریه که مشکلات دستگاه‌های اندروید رو می‌گیره و مستقیم با صاحب دستگاه ارتباط برقرار می‌کنه. اینجوری مشکل رو دقیق‌تر می‌فهمه و سریع‌تر حلش می‌کنه.

ITOps دقیقا همین کار رو می‌کنه: شناسایی گلوگاه‌ها و ناکارآمدی‌ها و ایجاد کانال‌ها و روش‌هایی که کار درست به دست آدم درست در زمان درست برسه. اینجوری همه چیز روان‌تر و سریع‌تر پیش می‌ره و کارایی بهبود پیدا می‌کنه.

افزایش اطمینان

در دنیای امروز که همه چیز باید همیشه فعال باشه، مشتریان و کارمندان انتظار دارن که همه سیستم‌ها همیشه کار کنن و قابل اعتماد باشن. شرکت‌ها حالا میزان "زمان آپ بودن" سیستم‌هاشون رو مستند می‌کنن و بیشتر شرکت‌های نرم‌افزاری سالانه ۹۹.۹۰٪ زمان آپ بودن ارائه می‌دن. اما برای بعضی‌ها همین هم کافی نیست. برای رسیدن به اون چند درصد باقیمونده، تیم‌های ITOps روی پاسخ سریع و حل مسائل متمرکز می‌شن. اولین قدم، آموزش مشتریان و همکاران داخلیه که چطور مشکلات IT رو به‌طور کارآمد گزارش بدن. این بیشتر از طریق میزهای خدمات که دارای مسیرهای ارجاع و ارتباطات خودکار هستن، انجام می‌شه. مشتریان وقتی پاسخ سریع دریافت می‌کنن که تیم‌های IT به هشدارهای اولیه از طریق کانال‌ها و ابزارهای بهینه‌شده دسترسی داشته باشن.

افزایش بهره‌وری

ITOps بهره‌وری رو در تیم‌های IT و سراسر کسب‌وکار افزایش می‌ده. IT تقریباً در هر جنبه‌ای از کسب‌وکار دخیل هست و وقتی سیستم‌های IT بهینه‌سازی می‌شن، کسب‌وکارها می‌تونن بدون وقفه به کارشون ادامه بدن. بهترین راه برای دستیابی به این مزیت، شروع با بهره‌وری تیم‌های IT خودته. سرمایه‌گذاری در ITOps با استفاده از ابزارهای مدیریت خدمات، مثل Jira Service Management، شروع می‌شه. این ابزارها داده‌های لازم رو برای حل سریع‌تر و با دردسر کمتر مسائل فراهم می‌کنن. تصور کن یک تیم IT با قطعی روبرو می‌شه که ۱۰۰ کارمند رو به مدت ۱۰ دقیقه تحت تأثیر قرار می‌ده. این یعنی ۱۰۰۰ دقیقه از بهره‌وری از دست رفته! اگه اون تیم IT بتونه زمان حل مشکل رو نصف کنه، می‌تونه ۵۰۰ دقیقه از بهره‌وری رو برگردونه. این یعنی یک روز کامل از زمان کاری مفید!

نقش ITOps

تصور کن که در هر صنعتی که فعالیت می‌کنی، از مالی و ارتباطات تا خرده‌فروشی، همیشه نیاز داری که اپلیکیشن‌ها و سرویس‌ها به بهترین شکل ممکن کار کنن و کاربران تو یک تجربه بی‌نقص داشته باشن. برای رسیدن به این هدف، ITOps یا همون عملیات فناوری اطلاعات نقش بسیار مهمی داره. کار اصلی ITOps اینه که مطمئن بشه همه چیز روان و بدون وقفه کار می‌کنه تا کسب‌وکارت بدون مشکل پیش بره.

مدیریت منابع

یکی از مسئولیت‌های مهم ITOps، مدیریت منابعه. تیم ITOps باید زیرساخت‌های IT رو در بهترین حالت نگه داره. این شامل سخت‌افزار، نرم‌افزار و زیرساخت‌های شبکه‌ای می‌شه، به علاوه اپلیکیشن‌هایی که روی این زیرساخت‌ها اجرا می‌شن. ITOps مسئول مدیریت و تخصیص منابع IT برای تیم‌های توسعه (DevOps) و حفظ ارائه خدمات برای مشتریان و همکارانه. این وظیفه شامل مدیریت محیط‌های ابری (خصوصی، عمومی و هیبریدی)، مراکز داده، سیستم‌عامل‌ها، اتصالات اینترنتی، فایروال‌ها و امنیت شبکه است.

بهینه‌سازی زیرساخت IT

تیم ITOps همیشه دنبال راه‌هایی برای بهبود زیرساخت‌ها و عملکرد سیستم‌ها هستن، در عین حال که هزینه‌ها رو کاهش می‌دن. این تیم‌ها پیکربندی‌های سخت‌افزاری رو مستند می‌کنن و تنظیماتی رو پیاده‌سازی می‌کنن که بهترین عملکرد رو تضمین کنه. اون‌ها همچنین مدیریت بار کاری IT، ارتقاء نرم‌افزار و سخت‌افزار و سیستم‌عامل رو انجام می‌دن و تأثیر تغییرات پیشنهادی زیرساختی رو ارزیابی می‌کنن.

تضمین عملکرد اپلیکیشن

ITOps نقش حیاتی در همکاری با صاحبان بخش‌های مختلف کسب‌وکار و اپلیکیشن‌ها داره تا عملکرد اپلیکیشن‌ها رو تضمین کنه. این تیم‌ها معمولاً توصیه‌هایی برای تخصیص منابع به صاحبان اپلیکیشن‌ها ارائه می‌دن تا مطمئن بشن که اپلیکیشن‌ها به منابع محاسباتی، ذخیره‌سازی و شبکه‌ای مورد نیازشون دسترسی دارن و از کندی و قطعی جلوگیری بشه.

مدیریت منابع

مدیر IT تصمیم‌گیری درباره‌ی تخصیص منابع در یک سازمان IT رو انجام می‌ده. بیشتر مدیران IT روی مدیریت بودجه و پرسنل تمرکز دارن تا همه چیز روان پیش بره. بودجه‌های IT معمولاً برای ابزارهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری صرف می‌شه. مدیریت پرسنل IT به دو روند اصلی صنعت پیروی می‌کنه: اول، آموزش همه متخصصان IT به طوری که بتونن همه نوع درخواست رو انجام بدن؛ دوم، ساخت تیمی از متخصصان که هر کدوم روی یک خدمت خاص تمرکز دارن. در هر دو حالت، مدیر IT از داده‌های میز خدمت و آمار زمان بالا بودن سیستم‌ها برای مدیریت کارآمد منابع استفاده می‌کنه.

مدیریت رویدادها

رویدادها زمانی رخ می‌دن که نرم‌افزار، سخت‌افزار یا شبکه‌ها دچار مشکل بشن. مدیریت این رویدادها می‌تونه لحظاتی پراسترس باشه، به خصوص وقتی که تیم‌ها پروتکل‌های مدیریت رویداد رو ندارن. ITOps می‌تونه این لحظات پرتنش رو به اقداماتی مدیریت شده و قابل تکرار تبدیل کنه. بهینه‌سازی مدیریت رویداد با ایجاد فرهنگی از پس‌بررسی‌ها و مرورها روی رویدادهای گذشته شروع می‌شه. تیم‌ها از درس‌های یاد گرفته شده استفاده می‌کنن و گام به گام رویه‌هایی رو ایجاد می‌کنن که تیم برای بار بعدی دنبال کنه.

مدیریت امنیت

در دنیایی که متخصصان IT پروسه‌های مستند شده، ظرفیت موجود و ابزارهای کارآمد دارن، تمرکز روی امنیت می‌تونه شکوفا بشه. بهترین تیم‌ها مسیرهای ارجاع، تحلیل سریع علل ریشه‌ای و ثبت راه‌حل‌ها رو ایجاد می‌کنن تا تاثیر نقض امنیتی رو به حداقل برسونن. تیم‌های IT روی امنیت سیستم‌های داخلی تمرکز می‌کنن و در امنیت محصولات خارجی، مثل حفاظت از داده‌های مشتریان، همکاری می‌کنن. وقتی این همکاری‌ها انجام می‌شه، باید ارتباطات واضحی با تیم‌های توسعه و محصول داشته باشن. این نوع همکاری به نام DevOps شناخته می‌شه.

پشتیبانی میز خدمت

تیم‌های IT مجموعه‌ای از خدمات رو به کسب‌وکار ارائه می‌دن و این خدمات رو از طریق یک میز خدمت یا همون Service Desk مدیریت می‌کنن. مشتریان با ایجاد تیکت از طریق یکی از خدمات ارائه شده و وارد کردن جزئیات مورد نیاز، به خودشان خدمت‌رسانی می‌کنن. تیم‌های پیشرفته برای خدمات خود توافق‌نامه‌های سطح خدمت (SLA) ایجاد می‌کنن و گام‌های بعدی رو به وضوح بیان می‌کنن. پشتیبانی میز خدمت بیشتر از یک راه برای مدیریت درخواست‌های خدمت هست. آنچه که در میز خدمت ارائه می‌کنی، به عنوان کاتالوگ خدمات شناخته می‌شه و تاثیر مهمی روی ساختار تیم IT و مدیریت منابع داره.

نقش هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در ITOps

هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML) بیشتر به کمک انسان‌ها میان تا جایگزینشون بشن. ممکنه فکر کنی که هوش مصنوعی همه چیز رو خودش حل می‌کنه، ولی در واقع این انسان‌ها هستن که الگوریتم‌ها رو می‌نویسن و هوش مصنوعی رو آموزش می‌دن. برای مثال، پیدا کردن یک فایل ویروسی بین ده هزار فایل دیگه خیلی زمان‌بره، ولی هوش مصنوعی می‌تونه این کار رو سریع‌تر انجام بده.

هوش مصنوعی همچنین نقش مهمی در اتوماسیون داره. وقتی با حجم زیادی از داده‌ها، کاربران و دستگاه‌ها سروکار داریم، بسیاری از کارهای تکراری می‌تونن زمان زیادی رو بگیرن. مثلاً اگه یه نفر مسئول چک کردن اطلاعات ورود به سیستم باشه، تعداد درخواست‌ها خیلی زیاد می‌شه. ولی با استفاده از هوش مصنوعی می‌تونیم:

• درستی نام کاربری و رمز عبور رو چک کنیم.
• احتمال حمله هکرها رو براساس زمان و نحوه ورود بررسی کنیم.
• الگوهای مشکوک رو شناسایی کنیم.
• رفتار دستگاه‌های متصل رو بررسی کنیم و تهدیدات رو شناسایی کنیم.

تهدیدات امنیتی مرتبط با ITOps

ITOps همچنین باید تهدیدات امنیتی مثل بدافزارها و هکرها رو مدیریت کنه. چهار نوع اصلی از تهدیدات امنیتی شامل تهدیدات داخلی، حملات فیشینگ، حملات DDoS و باج‌افزارها هستن.

• تهدیدات داخلی: این تهدیدات ناشی از افرادی هستن که دسترسی به شبکه شرکت دارن و می‌تونن به عمد یا تصادفی از این دسترسی سوءاستفاده کنن. مثل کارمندی که اطلاعات حساس رو به سرقت می‌بره یا به اشتباه اطلاعات ورود خودش رو به دیگران می‌ده.
• حملات فیشینگ: هکرها با ارسال ایمیل‌های جعلی، کاربران رو فریب می‌دن تا اطلاعات حساسشون رو وارد کنن. مثلاً ایمیلی که به نظر می‌رسه از PayPal اومده و از کاربر می‌خواد اطلاعات ورود خودش رو تغییر بده.
• حملات DDoS: هکرها با استفاده از چندین دستگاه که تحت کنترل خودشون هست، سرورها یا وب‌سایت‌ها رو با درخواست‌های زیاد هدف قرار می‌دن تا کارایی سیستم کاهش پیدا کنه یا از دسترس خارج بشه.
• باج‌افزارها: هکرها دستگاه قربانی رو قفل می‌کنن و از کاربر می‌خوان برای دسترسی مجدد به اطلاعات یا دستگاه، باج پرداخت کنه. این نوع حملات معمولاً با استفاده از ایمیل‌های حاوی پیوست‌های آلوده یا نرم‌افزارهای مخرب انجام می‌شن.

با مدیریت موثر ITOps، کسب‌وکارها می‌تونن از این تهدیدات جلوگیری کنن و سیستم‌های خودشون رو ایمن نگه دارن.

ITOps و DevOps: تفاوت در چیه؟

خیلی وقت‌ها شاید شنیده باشی که از ITOps و DevOps صحبت می‌شه و شاید برات سوال شده باشه که اینا چه فرقی با هم دارن. بذار با یه مثال ساده توضیح بدم.

ITOps: نگهداری و پشتیبانی

تصور کن که یه تیم IT داریم که کارشون نگهداری و پشتیبانی از همه‌ی سیستم‌ها و سرویس‌های IT در یک سازمانه. این تیم مطمئن می‌شه که همه چیز درست کار می‌کنه، از شبکه‌ها گرفته تا سرورها و اپلیکیشن‌ها. هر چیزی که به IT مربوط باشه، تیم ITOps باید مدیریتش کنه تا همه چیز روان و بدون مشکل پیش بره.

DevOps: ترکیب توسعه و عملیات

حالا تصور کن که یه تیم توسعه‌دهنده داریم که روی نوشتن و به‌روزرسانی کدهای نرم‌افزاری کار می‌کنن. اما فقط نوشتن کد کافی نیست؛ باید این کدها تست بشن، با سیستم‌های موجود سازگار باشن و بدون مشکل اجرا بشن. اینجاست که DevOps وارد می‌شه.

DevOps در واقع ترکیبی از توسعه نرم‌افزار (Dev) و عملیات IT (Ops) هست. هدفش اینه که این دو تیم رو نزدیک‌تر کنه و همکاریشون رو بهبود بده. به جای اینکه تیم توسعه کدها رو بنویسه و بعد بده به تیم ITOps که تستشون کنه (که می‌تونه خیلی طولانی بشه)، DevOps باعث می‌شه این دو تیم از همون اول با هم کار کنن.

تفاوت‌های اصلی

تفاوت اصلی بین ITOps و DevOps در اینه که ITOps بیشتر روی نگهداری و پشتیبانی سیستم‌های موجود تمرکز داره، در حالی که DevOps روی ترکیب فرآیندهای توسعه و عملیات تمرکز می‌کنه تا فرآیند توسعه نرم‌افزار سریع‌تر و کارآمدتر بشه.

همکاری بهتر با DevOps

در گذشته، تیم توسعه کدها رو می‌نوشت تا وقتی که "تمام" بشه. اما واقعیت اینه که تو دنیای IT، هیچ چیزی واقعاً تمام نمی‌شه. اپلیکیشن‌ها باید دائماً تست بشن، باگ‌هاشون برطرف بشه و بهبود پیدا کنن. بعد از اینکه تیم توسعه کارش رو تمام می‌کرد، تیم ITOps شروع می‌کرد به تست و ارزیابی کدها. این کار می‌تونست خیلی زمان‌بر باشه و مشکلاتی رو نشون بده که بهتر بود همون اول حل بشن.

DevOps این مشکل رو حل می‌کنه. با همکاری نزدیک‌تر بین تیم‌ها، مشکلات زودتر شناسایی و حل می‌شن، و فرآیند توسعه نرم‌افزار سریع‌تر و با هزینه کمتر انجام می‌شه. می‌تونی DevOps رو مثل دست راست و دست چپ بدونی که هماهنگ با هم کار می‌کنن و باعث می‌شن اپلیکیشن‌ها سریع‌تر و بهتر توسعه پیدا کنن.

دوست یا دشمن؟

ITOps و DevOps در واقع باید دوستای خوبی باشن. هر دو تیم هدف مشترکی دارن: بهبود کارایی و عملکرد سیستم‌های IT. پس می‌تونن با همکاری نزدیک‌تر، این هدف رو بهتر و سریع‌تر به دست بیارن.

تیم‌های رقابتی یا همکار؟

توی سازمان‌های بزرگ، تیم‌ها گاهی اوقات با هم رقابت می‌کنن، چه دوستانه باشه چه نه. DevOps بیشتر تمرکزش روی سرعت‌بخشی به فرآیند توسعه نرم‌افزار و به‌روزرسانی‌هاست. مثل یه تیمی که همیشه دنبال "سرعت" هستن. از اون طرف، ITOps بیشتر روی مطمئن شدن از اینکه همه چیز درست و بدون مشکل کار می‌کنه تمرکز داره. این تیم دنبال اینه که همه چیز "درست و کامل" باشه.

ساختن پل بین ITOps و DevOps

شناخت تفاوت‌های اصلی بین این دو تیم می‌تونه بهت کمک کنه تا توسعه نرم‌افزار رو به شکلی کارآمد و پایدار پیش ببری. اگه همه از همون اول در جریان کارها باشن و اطلاعات رو به اشتراک بذارن، فرآیند کار سریع‌تر و بدون تنش پیش می‌ره.

هر چقدر هم که دقیق باشی، مشکلات پیش میان. راه‌حل‌های مدیریت رویداد مثل PagerDuty می‌تونن با ارسال هشدارهای خودکار و اطلاعات دقیق، زمان حل مشکلات رو کاهش بدن و بهره‌وری تیم‌ها رو بالا ببرن.

سوالات متداول

1. ITOps چیه و چرا مهمه؟

IT operations یا به اختصار ITOps مجموعه‌ای از خدمات و فرآیندهایی هست که بخش IT در یک سازمان یا کسب‌وکار اجرا می‌کنه. اهمیتش از این جهت هست که مدیریت مهم‌ترین دارایی‌ها و فرآیندهای دیجیتال سازمانت رو به عهده داره و همچنین تضمین امنیت اون‌ها رو هم بر عهده داره.

2. نقش ITOps چیه؟

نقش ITOps اینه که سخت‌افزار و نرم‌افزارهایی که سازمانت برای دستیابی به اهداف مهم کسب‌وکاری ازشون استفاده می‌کنه رو مدیریت کنه. این شامل پشتیبانی از سخت‌افزار و نرم‌افزار، مدیریت ساختار و عملکرد شبکه و مدیریت دستگاه‌هایی که به شبکه متصل می‌شن می‌شه.

3. تهدیدات امنیتی در ITOps چیه؟

برخی از تهدیدات امنیتی در ITOps شامل تهدیدات داخلی، حملات فیشینگ، حملات DDoS (توزیع‌شده از کار انداختن سرویس) و باج‌افزارها می‌شه.

جمع‌بندی

با درک بهتر از نقش‌ها و مسئولیت‌های ITOps، حالا می‌دونیم که این بخش چقدر مهمه و چطور می‌تونه به بهبود کارایی، افزایش اطمینان و بهره‌وری کمک کنه. همچنین تفاوت‌ها و همکاری‌های بین ITOps و DevOps رو بررسی کردیم و فهمیدیم که چطور این دو تیم می‌تونن با هم کار کنن تا بهترین نتیجه‌ها رو بگیرن. در نهایت، با استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، ITOps می‌تونه به مراتب کارآمدتر و امن‌تر بشه. پس اگه به دنبال بهبود سیستم‌های IT خودت هستی، حتماً باید به ITOps توجه ویژه‌ای داشته باشی.

حالا که با اهمیت ITOps آشنا شدی، وقتشه که نگاهی دقیق‌تر به زیرساخت‌های IT خودت بندازی و با بهینه‌سازی اون‌ها، کسب‌وکارت رو به سطح جدیدی ببری.