جان کارمک، نابغه خالق بازی افسانه‌ای Doom که پس از تنها دو ترم، دانشگاه را ترک کرد، در خاطراتش لحظه‌ای تأثیرگذار را این‌گونه توصیف می‌کند:
“عمیق‌ترین تجربه یادگیری و خلق ارزش در برنامه‌نویسی را هرگز در کلاس‌های دانشگاه نیافتم. آن لحظه جادویی زمانی رخ داد که پس از ساعت‌ها کلنجار رفتن با کدها، سرانجام در دل شب موفق شدم الگوریتم رندر گرافیکی‌ام را بهینه کنم. آن لحظه اکتشاف و پیروزی، چیزی بود که هیچ محیط آکادمیکی نمی‌توانست به من هدیه دهد.”

برنامه‌نویسان موفقی که مدرک دانشگاهی نداشتند

داستان کارمک تنها یک استثنا نیست. در دنیای صنعت نرم‌افزار، مثال‌های متنوع زیادی از افراد موفقی داریم که یا دانشگاه را در رشته نامرتبط خوانده‌اند یا اصلاً دانشگاه را رها کرده‌اند:

• جک دورسی، بنیان‌گذار توییتر، رشته تحصیلی‌اش گرافیک بود که آن را هم ناتمام گذاشت.
• استیو جابز و چندین چهره سرشناس دیگر هم که همه می‌شناسیم، دانشگاه را کنار گذاشتند.
• بسیاری از برنامه‌نویسان موفق در ایران نیز مسیر خودآموزی را طی کرده‌اند.

ارزش واقعی تحصیلات دانشگاهی در برنامه‌نویسی چیست؟

اما آیا این به معنای بی‌ارزش بودن تحصیلات دانشگاهی است؟ قطعاً خیر. دانشگاه می‌تواند پایه‌های نظری محکمی به شما بدهد که در درازمدت ارزشمند هستند. مسئله اینجاست که در دنیای امروز، راه‌های متعددی برای کسب مهارت‌های برنامه‌نویسی وجود دارد.
اگر شرایط رفتن به دانشگاه را ندارید یا می‌خواهید سریع‌تر وارد بازار کار برنامه‌نویسی شوید، گزینه‌های جایگزین زیادی پیش روی شماست:

• دوره‌های آنلاین برنامه‌نویسی
• بوت‌کمپ‌های برنامه‌نویسی فشرده
• ساخت پروژه‌های شخصی برای تقویت رزومه
• شبکه‌سازی و یادگیری از متخصصان

آنچه شرکت‌ها در استخدام برنامه‌نویس واقعاً می‌خواهند

واقعیت جالبی که وجود دارد این است که اگر از بزرگ‌ترین شرکت‌های حوزه برنامه‌نویسی بپرسید چقدر مدرک دانشگاهی برایشان اهمیت دارد، خواهید دید که ارزش چندانی به آن نمی‌دهند. همه می‌گویند قطعاً اولویت اول در استخدام برنامه‌نویس نیست - چه در ایران و چه خارج از کشور.
کسانی که تجربه مصاحبه‌های شغلی برنامه‌نویسی را داشته‌اند، به خوبی می‌دانند که آنچه شرکت‌ها می‌خواهند:

• مهارت عملی در کدنویسی
• تخصص کاربردی در زبان‌های برنامه‌نویسی
• توانایی خلق راه‌حل‌های نوآورانه
• هنر حل مسئله که در صنعت کاربرد داشته باشد

چه بسیار دکترها و مهندسانی که وقتی با مسائل عملی روبرو می‌شوند، نمی‌توانند راهکار عملیاتی ارائه دهند. مدرک گرفتن به معنای داشتن مهارت نیست. آنچه صنعت نیاز دارد، توانایی حل مشکلات واقعی است.
تحقیقی در سال ۲۰۲۰-۲۱ در دانشگاه آکسفورد نشان داده که نزدیک به ۳۲ درصد افراد موفق در صنعت، رشته غیرمرتبط دارند - عددی که به هیچ وجه کوچک نیست!

راهنمای عملی یادگیری برنامه‌نویسی بدون مدرک مرتبط

آیا شما هم می‌خواهید بدون داشتن مدرک مرتبط وارد دنیای برنامه‌نویسی شوید؟ این راهنما به شما کمک می‌کند مسیر درستی را انتخاب کنید.

۱. پذیرش واقعیت مسیر طولانی‌تر در یادگیری برنامه‌نویسی

اگر رشته‌تان نامرتبط است یا دانشگاه نرفته‌اید، باید بپذیرید که مسیر یادگیری برنامه‌نویسی برای شما کمی طولانی‌تر خواهد بود. فردی که رشته مرتبط خوانده، چهار سال وقتش را آنجا گذاشته است. شما نیاز به تلاش بیشتری دارید.
این به معنای صرف ساعات اضافه‌تر برای آشنایی با فضای برنامه‌نویسی و نرم‌افزارها است. برای بعضی‌ها حتی مسلط شدن به کار با کامپیوتر، زمانی است که به یادگیری برنامه‌نویسی از صفر اضافه می‌شود. پذیرش این واقعیت، ترس را از شما دور می‌کند و به شما انگیزه می‌دهد.

۲. تمرکز بر مهارت‌های حل مسئله در برنامه‌نویسی

چه رشته دانشگاهی‌تان مرتبط باشد چه نباشد، آنچه در صنعت اهمیت دارد، توانایی حل مسئله شماست. من در بیش از ۵۰۰ جلسه مصاحبه شاهد بوده‌ام که حتی فردی با مدرک دکترا از بهترین دانشگاه‌ها، اگر نتواند مسائل عملی را حل کند، استخدام نمی‌شود.
در صنعت نرم‌افزار، آنچه ارزشمند است، توانایی شما در ارائه راه‌حل‌هایی است که نیازهای کسب‌وکار را برطرف می‌کند. پس روی مهارت حل مسئله تمرکز کنید و آن را در خود تقویت کنید.
چطور مهارت حل مسئله را تقویت کنیم؟

• حل چالش‌های برنامه‌نویسی روزانه
• شرکت در هکاتون‌ها و مسابقات کدنویسی
• بررسی و رفع باگ‌های پروژه‌های متن‌باز
• طراحی راه‌حل برای مشکلات واقعی
  
  اگر ترجیح می‌دهید این مقاله را به صورت فایل قابل دانلود در اختیار داشته باشید و در هر زمان و هر مکان به آن دسترسی داشته باشید، همین حالا نسخه دانلودی را دریافت کنید.
   

۳. گیمیفای کردن مسیر یادگیری برنامه‌نویسی

اگر رشته‌تان نامرتبط است، ورود به دنیای کامپیوتر ممکن است برایتان عجیب و خارج از چارچوب باشد. پیشنهاد می‌کنم یادگیری برنامه‌نویسی را گیمیفای کنید - یعنی فرایند یادگیری را طوری طراحی کنید که از آن لذت ببرید.
به علاقه تخصصی خودتان فکر کنید:
اگر حسابداری می‌خوانید، برنامه‌نویسی را برای خلق ارزش در صنعت حسابداری یاد بگیرید.
اگر به موسیقی علاقه دارید، وب‌سایتی در حوزه موسیقی طراحی کنید.
اگر بازی‌های کامپیوتری را دوست دارید، اپلیکیشنی برای ارائه اطلاعات بازی‌ها بسازید.
ترکیب برنامه‌نویسی با علایق دیگرتان، انگیزه قوی‌تری برای ادامه دادن به شما می‌دهد. چیزی که در یادگیری خودآموز برنامه‌نویسی شما را موفق می‌کند، استمرار است.

۴. استفاده هوشمندانه از منابع: مثلث دانش، زمان و پول

یک اصل مهم وجود دارد: مثلث دانش، زمان و پول. این سه، سرمایه‌های اصلی ما هستند و برای به دست آوردن هر کدام، باید دو مورد دیگر را خرج کنید.
برای کسب دانش برنامه‌نویسی، باید زمان و احتمالاً پول صرف کنید. هرچه می‌خواهید سریع‌تر به دانش برسید، باید بیشتر از این دو سرمایه خرج کنید.
اگر سرعت برایتان مهم است، توصیه جدی من این است: یک مدرسه برنامه‌نویسی خوب، بوت‌کمپ یا دوره‌ای با نقشه راه مشخص پیدا کنید. در دنیای اینترنت، منابع رایگان زیادی وجود دارد، اما پراکنده هستند. یادگیری خودآموز ممکن است دو یا سه سال طول بکشد، اما با شرکت در یک دوره ساختاریافته، زمان رسیدن به هدف را کوتاه می‌کنید.
دوره برنامه‌نویسی مناسب باید این ویژگی‌ها را داشته باشد:

• مدرسش تجربه عملی در صنعت نرم‌افزار داشته باشد
• روی پروژه‌های بزرگ کار کرده باشد
• سرفصل‌های جامعی داشته باشد
• کاملاً مهارت‌محور باشد

انگیزه و هدف، کلید موفقیت در یادگیری برنامه‌نویسی

در نهایت، آنچه بیش از همه اهمیت دارد، داشتن یک دلیل قوی برای ادامه دادن است. اگر انگیزه کافی داشته باشید، دیگر مهم نیست رشته تحصیلی‌تان مرتبط است یا خیر.
این دلیل می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:

• اثبات توانایی‌هایتان به خانواده
• عملیاتی کردن ایده‌ای که در سر دارید
• دستیابی به استقلال مالی از طریق برنامه‌نویسی

اگر این انگیزه را دارید، به چیز دیگری فکر نکنید. هدفتان را جدی بگیرید و امیدوارانه پیش بروید. مطمئن باشید موانعی که سر راهتان قرار می‌گیرند، هرچقدر هم بزرگ باشند، قابل عبور هستند.
 

اگر ترجیح می‌دهید این مقاله را به صورت فایل قابل دانلود در اختیار داشته باشید و در هر زمان و هر مکان به آن دسترسی داشته باشید، همین حالا نسخه دانلودی را دریافت کنید.
 

سؤالات متداول درباره یادگیری برنامه‌نویسی بدون مدرک
آیا بدون مدرک دانشگاهی می‌توان برنامه‌نویس شد؟

بله، قطعاً. همانطور که در این مقاله دیدید، بسیاری از برنامه‌نویسان موفق دنیا مدرک دانشگاهی مرتبط ندارند. آنچه اهمیت دارد مهارت عملی و توانایی حل مسئله است.

چقدر زمان نیاز است تا بدون مدرک دانشگاهی، برنامه‌نویس شویم؟

این به تلاش و استعداد شما بستگی دارد، اما معمولاً بین ۶ ماه تا ۲ سال زمان نیاز است تا به سطحی برسید که بتوانید وارد بازار کار شوید.

کدام زبان برنامه‌نویسی برای شروع مناسب‌تر است؟

برای مبتدیان، زبان‌هایی مانند پایتون، جاوااسکریپت و HTML/CSS گزینه‌های خوبی هستند زیرا نحو ساده‌تری دارند و منابع آموزشی فراوانی برای آنها وجود دارد.

آیا شرکت‌های ایرانی بدون مدرک برنامه‌نویس استخدام می‌کنند؟

بله، بسیاری از شرکت‌های نرم‌افزاری در ایران به مهارت‌های عملی بیشتر از مدرک اهمیت می‌دهند. داشتن نمونه کار قوی و مهارت‌های حل مسئله می‌تواند جایگزین مدرک دانشگاهی باشد.

جمع‌بندی: مهارت مهم‌تر از مدرک در برنامه‌نویسی

در دنیای امروز برنامه‌نویسی، آنچه بیش از همه ارزشمند است، مهارت‌های عملی و توانایی حل مسئله است، نه مدرک دانشگاهی. اگر رشته‌تان نامرتبط است یا دانشگاه نرفته‌اید، نگران نباشید. با پذیرش مسیر طولانی‌تر، تمرکز بر حل مسئله، ترکیب برنامه‌نویسی با علایقتان و سرمایه‌گذاری هوشمندانه زمان و پول، می‌توانید به موفقیت برسید.
به یاد داشته باشید:

• مسیر یادگیری برنامه‌نویسی را لذت‌بخش کنید
• هر روز یک چالش جدید حل کنید
• در دوره‌های برنامه‌نویسی ساختاریافته سرمایه‌گذاری کنید
• انگیزه و هدف روشنی داشته باشید

موفقیت در برنامه‌نویسی به استمرار و پشتکار نیاز دارد، نه لزوماً به مدرک دانشگاهی. با عزم راسخ و برنامه‌ریزی درست، شما هم می‌توانید مسیر خود را در بازار کار برنامه‌نویسی بسازید.